Computer gegenereerde achtergronden, landschappen en gebouwen zijn tegenwoordig doodnormaal in films. Het bespaart de filmmaatschappij veel geld en men kan de fantasie de vrije loop laten gaan.
Maar als kijker heb je toch een zeker gevoel van ontgoocheling. Al die digitale nullen en enen nemen namelijk een beetje de spanning en het gevoel van verbazing weg.
Vroeger hadden de filmmakers het nog veel moeilijker. Die moesten zich behelpen met magnifieke maquettes en vervolgens alles in het perfecte perspectief plaatsen, om zo de perfecte illusie te creëren.
Dat was ook het geval bij de tien onderstaande films.
Blade Runner (1982)
Blade Runner is achteraf gezien op een gunstig moment gemaakt: op de golf van special effects-vernieuwing die Star Wars en Close Encounters Of The Third Kind veroorzaakten. De miniatuureffecten creëerden dat gevoel van realisme waartoe computers niet in staat zijn. Ondanks de geavanceerde filmtechnieken vertrouwde de sequel Blade Runner 2049 ook op schaalmodellen die nadien met de computer werden bewerkt.
Indiana Jones and The Temple of Doom (1984)
In de jaren tachtig was de gemiddelde filmliefhebber minder kritisch en gemakkelijker te misleiden dan nu. Zo was de zenuwslopende achtervolging in een mijnkarretje voor een groot deel gefilmd met kleine actiefiguurtjes en karren van amper 25 cm lang. Industrial Light and Magic paste de snelheid van hun Nikon F3-camera aan, aan die van de bewegende schaalmodellen.
The Abyss (1989)
De productie van The Abyss staat gekend als één van de zwaarste en meest frustrerende ooit, Ed Harris moest er zelfs van bleiten. Dit vanwege de vele onderwater-shots en het gebruik van voor die tijd erg geavanceerde computereffecten. De duikboten die te zien waren in de film waren in werkelijkheid schaalmodellen. Dankzij lichteffecten en geprojecteerde beelden van de acteurs op het cockpitvenster, leek het net alsof de personages echt de duikboot aan het bedienen waren.
Back To The Future Part II (1989)
Sommige miniatuureffecten verliezen hun magie als je weet waar te zoeken. Dat is niet het geval in de Back To The Future II-scène waarin de vliegende DeLorean een landing maakt. Deze scène maakt gebruik van een splitscreen-effect. Voordat de DeLorean de straatpaal passeert zie je een schaalmodel van amper 90 cm. De auto links van de straatpaal is dan weer een echte versie van de tijdmachine. Beide shots zijn zo geknipt en geplakt dat ze naadloos in elkaar overvloeien.
https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=K54xnt4QRW4
Independence Day (1996)
Independence Day was in 1996 de eerste in een golf digitale rampenfilms. De filmtrailer gaf even later zo’n beetje alle special effects en money shots weg: Los Angeles, New York en Washington in as, chaotische luchtgevechten à la Star Wars en insectachtige aliens. Dat bleek briljante marketing. De film kreeg terecht een oscarnominatie voor visuele effecten. Er zit heel wat computeranimatie in, maar de schepen waren voornamelijk op schaal gebrachte modellen, alsook de verwoesting van de bekendste gebouwen uit de Amerikaanse geschiedenis.
Om donkere wolken boven een stad te maken gebruikt men Cloud Tank machine. Dat is een soort aquarium waarin melk of verf wordt gegoten, om zo wolken na te bootsen. Moest er – net als bij Independence Day – een ufo tussen de wolken vandaan komen? Dan werd er een frisbee-achtig model ingezet.
https://www.youtube.com/watch?time_continue=8&v=RypKl8MJPRE
Titanic (1997)
Titanic is ongetwijfeld één van de meest prestigieuze effectenfilms ooit met regisseur Cameron aan het roer. In de Mexicaanse Baja Studios bouwde zijn crew de grootste (film)watertank ter wereld. Daarin bouwde hij 90 procent van de Titanic. Enkel de stuurboordzijde werd tot in detail afgewerkt, terwijl twee dekken als sets konden dienen.
Cameron dook in 1995 zelf een twaalftal keren naar het echte wrak van het schip, maar om verdere scènes en overgangen mogelijk te maken werd een model van het wrak nagebouwd op schaal 1/20. Daarbij werden blauwdrukken gebruikt van het echte schip, verleend door Harland & Wolff, de werf die het schip destijds bouwde. Een 15 meter hoog platform dat zich verticaal kon bewegen werd gebruikt om de zinkscènes te filmen. Een 50 meter hoge kraan op een circa 180 meter lang spoor werd gebruikt om opnames te maken en de belichting te regelen.
The Lord of The Rings: The Return of The King (2003)
Alle Lord of the Rings-films maakten gebruik van big atures. Een term die bedacht werd door de firma Weta Workshop, gespecialiseerd in miniatuurmodellen. Steden zoals Barad'Dur, de thuisbasis van Sauron, waren in feite enorm gedetailleerde schaalmodellen van bijna drie meter hoog. Zo bestond de stad Minas Tirith uit meer dan duizend kleine huisjes op een platform van tien meter breed. Het landschap rondom de steden werd nadien verder aangevuld met CGI-effecten.
The Dark Knight (2008)
Regisseur Christopher Nolan staat erom bekend een afkeer te hebben van digitale effecten. Daarom dat de stunts in zijn films meestal ook uitgevoerd worden door mensen van vlees en bloed. De Batmobile kreeg in de trilogie van Christopher Nolan - Batman Begins (2005), The Dark Knight (2008) en The Dark Knight Rises (2012) - een veel agressievere vorm dan de wagen die we kenden uit de voorgaande films. De wagen leek meer op een tank en werd echt het werkpaard van de Batman, volgestouwd met wapens en gadgets.
In Batman Begins (2005) werden maar liefst 6 Tumblers gebouwd, waarvan elk zijn eigen aanpassingen had om een deel van de film uit te voeren. Zo was er bijvoorbeeld een exemplaar met speciale hydraulica om een grote sprong en landing te kunnen nemen, een andere was gebouwd op schaal 1/3 en was bestuurbaar van op afstand.
Zo werd er in de ondergrondse achtervolging in The Dark Knight gebruik gemaakt van een Tumbler, vuilniswagen en tunnel op een 1/3e schaal. Camera's werden bevestigd aan een zipline om de gehele actiescène te filmen.
Inception (2010)
Opnieuw een meesterwerk van Christopher Nolan. Met dromen-in-dromen-in-dromen is Inception een film vol Droste-effecten die spectaculaire vormen kunnen aannemen. Het droste-effect is een visueel effect, waarbij een afbeelding een verkleinde versie van zichzelf bevat.
Voor de grandioze explosie van het hospitaal op de besneeuwde berg, maakte Nolan gebruik van een schaalmodel van maar liefst 13 meter hoog. Hij liet het meerdere keren exploderen totdat het de perfectie van realiteit benaderde.
https://vimeo.com/15115350
The Impossible (2012)
Deze film handelt over het waargebeurd relaas van een gezin dat in de kerstvakantie van 2004 het slachtoffer wordt van de verwoestende tsunami in zuidoost-Azië. De paar minuten van de ramp zijn fantastisch en tegelijkertijd zeer akelig in beeld gebracht. Acteurs Ewan McGregor en Naomi Watts werden wel degelijk in gigantische hoeveelheden smerig water gesmeten, hetgeen de inleving alleen maar ten goede kwam.
De crewleden deden er een maand over om de ramp te filmen, maar hadden een jaar nodig om alles voor te bereiden. De ene keer gebruikten ze een maquette, de andere keer beelden van de set en dat mixten ze allemaal weer in de montage. De shots van bovenaf zijn bijvoorbeeld een combinatie van miniaturen en daadwerkelijke camerabeelden uit Thailand. Palmbomen zijn op hun beurt weer CGI, dus zo krijg je laag na laag met verschillende effecten, beelden om de ramp zo echt mogelijk te maken.
