“Belgische universiteiten, toon eindelijk dat tikkeltje moed en menselijk fatsoen.”
Een groep van vijftien prominente academici uit heel België heeft de universiteiten en hogescholen in een vlammende open brief opgeroepen hun academische banden met Israëlische instellingen door te knippen. “Dit is het moment om de waarden van sociale rechtvaardigheid niet alleen te propageren, maar er daadwerkelijk naar te handelen,” klinkt het scherp bij Gert Van Hecken, hoofddocent aan de Universiteit Antwerpen. De brief, die wordt onderschreven door professoren van alle Vlaamse universiteiten en de ULB, wil een duidelijk signaal afgeven: de Belgische onderwijsinstellingen moeten niet langer met de handen over elkaar toekijken, maar concrete stappen ondernemen om samenwerkingen met Israëlische instituten te bevriezen zolang er geen vrede en gelijkheid in zicht zijn.
Internationale druk en morele verantwoordelijkheid
Van Hecken, die de brief aanvoert, benadrukt dat hun verzoek aansluit bij een bredere internationale oproep: 3.400 Israëliërs vroegen recent in een petitie om sancties tegen hun eigen regering op te leggen om zo een staakt-het-vuren af te dwingen. Dit zou academische en andere internationale samenwerkingen omvatten. “De situatie is onhoudbaar. Israël heeft de democratie al lang achter zich gelaten en opereert als een regime dat bepaalde bevolkingsgroepen structureel uitsluit en discrimineert,” zegt Van Hecken. “We willen druk zetten op een vreedzame manier en hopen dat onze onderwijsinstellingen het voortouw nemen in de strijd tegen deze politiek van apartheid en militaire repressie.”
Studentenprotesten en groeiende spanningen binnen universiteiten
De oproep van de academici valt samen met een golf van studentenprotesten aan Belgische universiteiten. Steeds meer studenten eisen dat universiteiten hun samenwerkingen met Israëlische instellingen herzien of stopzetten. Van Hecken ziet hierin een morele plicht voor academische instituten: “Sociale rechtvaardigheid als kernwaarde propageren en tegelijk niets doen, dat botst. We moeten handelen in lijn met onze waarden. Studenten voelen dit aan, en het is tijd dat universiteiten ook handelen.”
Kritiek op het beleid van universiteitsbesturen
De houding van onderwijsinstellingen verschilt aanzienlijk. Volgens Van Hecken is de Universiteit Gent het meest geneigd om in te gaan op de eisen van de studenten en de academici. De Universiteit Antwerpen daarentegen blijft terughoudend. De voormalige rector, Herman Van Goethem, stelde eerder voor om samenwerkingen door een ethische commissie te laten evalueren, maar zelfs na een kritisch advies van deze commissie werden de banden met Israëlische instellingen gehandhaafd. “Daar ligt een gapend moreel gat tussen theorie en praktijk,” zegt Van Hecken. De huidige rector, Herwig Leirs, zet het beleid van zijn voorganger voort, maar zou volgens Van Hecken wel openstaan voor dialoog.
Reactie UA: “Geen algemene boycot, pragmatische benadering”
In een reactie laat UA-woordvoerder Peter De Meyer weten dat een volledige boycot niet op tafel ligt. “Een aantal samenwerkingsverbanden is inmiddels beëindigd, maar projecten rond medisch en kankeronderzoek vallen hier buiten,” zegt De Meyer. “Veel van deze projecten vallen binnen grotere Europese programma’s waar we niet zomaar uit kunnen stappen. Een beslissing tot boycot moet op Vlaams, Belgisch of zelfs Europees niveau worden genomen, niet door een enkele universiteit.”
Politiek geladen oproep en onzekere uitkomst
Met hun oproep wagen de vijftien academici zich op politiek geladen terrein, waarover de meningen binnen het academische en politieke landschap scherp verdeeld zijn. “Er is nog steeds ruimte voor verbetering,” zegt Van Hecken, maar volgens hem begint de tijd te dringen. Hun brief sluit af met een laatste oproep tot actie: “If not now, then when?”
OPEN BRIEF
Israëlische critici roepen op: "Red Israël van zichzelf, boycot Israël nú!"
De roep om een (academische) boycot tegen Israël klinkt steeds luider, en niet alleen van buitenaf. Vorige week riepen zo’n 3.000 Israëliërs, onder wie prominente veteranen in de strijd tegen de bezetting, de internationale gemeenschap op in kranten als Libération en The Guardian: "Gebruik elke mogelijke sanctie om een onmiddellijk staakt-het-vuren af te dwingen". U leest het goed, Israëliërs smeken om sancties, omdat het land zichzelf niet meer kan redden uit de huidige genocidale logica die het nu al meer dan een jaar lang ongestraft pleegt.
Bekende ondertekenaars zijn onder meer prof. Aliza Shenhar, voormalig rector van de Universiteit van Haifa, en prof. Lev Grinberg, ex-voorzitter van de Israëlische Sociologische Vereniging. De steun van deze en andere prominente figuren die zich eerder nooit uitspraken voor internationale druk, onderstreept de urgentie van deze oproep. Volgens de ondertekenaars kan alleen externe druk de Israëlische samenleving nu nog tot inkeer brengen, en de internationale gemeenschap moet daarbij haar verantwoordelijkheid nemen. Het is de enige manier die nog rest om de afschuwelijke misdaden te doen ophouden.
‘Red ons van onszelf’ - niet met holle woorden, maar met krachtige daden
De oproep van deze duizenden Israëlische proteststemmen is glashelder: zonder druk van buitenaf blijft Israël geloven dat het met alles kan wegkomen. Door aanhoudende internationale samenwerking en wapenleveranties gaat het Israëlische publiek ervan uit dat er voor Israël een vrijbrief geldt, dat elke schending door de vingers gezien wordt. Ondertussen worden steeds gruwelijkere oorlogsmisdaden gepleegd – zoals de etnische zuivering die het Israëlische leger recentelijk in Noord-Gaza is begonnen. Israëlische critici geven aan dat het hun samenleving ontbreekt aan elke vorm van effectieve tegenkracht van binnenuit.
Het is heel duidelijk dat de Israëlische universiteiten als instelling de oorlog steunen en interne kritische stemmen marginaliseren. Daarom moeten ook onze instellingen, inclusief Belgische universiteiten, nu hun banden met Israëlische instellingen verbreken en samenwerkingsakkoorden opzeggen. Dat is onze morele én juridische plicht, ook tegenover onze Palestijnse academische collega’s, van wie velen zijn vermoord terwijl hun universiteiten van de aardbodem werden weggevaagd - terwijl Belgische universiteiten bleven palaveren zonder een vinger uit te steken. Daarnaast verwachten wij dat onze universiteiten, samen met andere Europese universiteiten, ijveren voor de uitsluiting van Israëlische universiteiten en bedrijven uit Europese financieringsprogramma's en uiteindelijk voor opschorting van het associatieverdrag.
De Israëlische oproep maakt bovendien duidelijk waarom een volledige academische boycot de enige manier is om verandering te forceren, en waarom de tegenargumenten van Belgische academische instellingen tekortschieten. Nu zovele kritische Israëli's collectief oproepen tot een boycot, kan het tot in den treure afgedraaide riedeltje dat een academische en economische boycot ook Israëliërs zou treffen die kritisch staan tegenover hun regering, en dat zo'n boycot de weinige overgebleven dissidente stemmen zou smoren - eindelijk - ook naar de prullenmand.
Het tegendeel blijkt waar: juist door de afwezigheid van internationale druk blijven de slachtingen doorgaan en verliezen de Israëlische samenleving en de weinige kritische stemmen steeds meer grip op het overheidsbeleid. Harde sancties kunnen deze dynamiek helpen keren en de steun voor het beleid van de regering doen afnemen. Hoe vaak hebben we al niet gehoord hoe “geschokte” regeringen hun “afschuw” uitspreken voor zogenaamde “excessen” van het Israëlische leger – zonder dat daar ook maar enige praktische maatregel op volgt?
Belgische universiteiten, toon eindelijk dat tikkeltje moed en menselijk fatsoen
Prominente Israëlische academici zoals Ilan Pappe en Maya Wind roepen al jaren op tot een academische boycot. Zij weten als geen ander dat zonder internationale druk echte verandering in Israël onmogelijk is. Dit zijn de moedige stemmen – en juist zij vragen om concrete actie. Hoeveel meer druk hebben onze Belgische universiteiten nodig om zich eindelijk solidair te verklaren en een duidelijke ethische keuze te maken tegen Israël’s apartheidsbeleid?
En het gaat niet alleen – óók voor ons niet alleen – om academici. De Israëlische regering onderdrukt niet alleen systematisch haar niet-joodse burgers en de Palestijnse inwoners in de bezette gebieden, maar verwaarloost ook de veiligheid van haar eigen inwoners. De samenleving wordt naar de afgrond geleid door een politiek van etnische zuivering en militaire bezetting. Hoeveel luider moeten de stemmen van Israëlische critici klinken voordat zij gehoord worden?
Het wordt tijd dat onze Belgische universiteiten stoppen met zich te verschuilen achter zwakke argumenten die een academische instelling onwaardig zijn. Het idee dat een boycot "vrije stemmen" zou treffen, verliest al haar geloofwaardigheid wanneer juist die vrije stemmen zelf om actie vragen. Het verbreken van banden met Israëlische instellingen zien wij als een juridische verplichting, om ervoor te zorgen dat we niet medeplichtig zijn aan deze misdaden. Zo’n boycot treft instellingen, niet individuele kritische stemmen – met wie samenwerking altijd mogelijk blijft.
Daarnaast zijn de argumenten dat samenwerkingsprojecten met Israëlische universiteiten niets met de oorlog te maken zouden hebben – bijvoorbeeld omdat ze zich richten op medisch onderzoek – volledig misplaatst, zoals ook blijkt uit de oproep van de Israëlische ondertekenaars. Een academische boycot is in essentie een morele afwijzing van een gewelddadig regime. Juist door zo'n signaal te geven, kan een academische boycot méér slagkracht geven aan de dissidente stemmen binnen het regime.
Wat onze universiteiten gevraagd wordt, is om nu het morele kompas van de samenleving te zijn en dat beetje moed te tonen door een volledige academische boycot in te stellen. Zolang apartheid, racisme en de onderdrukking van Palestijnen bestaan, mogen Belgische onderwijs- en onderzoeksinstellingen geen passieve medeplichtigen zijn van een misdadig regime.
Ten tijde van Zuid-Afrika’s apartheidsbewind vreesden critici dat sancties de bevolking zouden schaden, maar internationale druk bleek juist de sleutel tot verandering. Nu staan we opnieuw voor die keuze: blijven we ons verschuilen achter holle woorden en diplomatische “afschuw,” of durven we daadwerkelijk op te komen voor gerechtigheid? Het is tijd voor Belgische universiteiten om eindelijk hun verantwoordelijkheid op te nemen, niet langer weg te kijken, en nú over te gaan tot een academische boycot van Israël.
Ondertekenaars open brief:
Gert Van Hecken, Hoofddocent, Instituut voor Ontwikkelingsbeleid, UAntwerpen
Itamar Shachar, Docent Sociologie, UHasselt
Barbara Van Dyck, Postdoctoraal onderzoekster, Faculteit Wetenschappen, ULB
Lena Imeraj, Professor in Sociologie en Urban Studies, VU Brussel
Karel Arnaut, Professor Sociale en Culturele Antropologie, KU Leuven
Matthias De Groof, Docent, Faculteit Sociale Wetenschappen, UAntwerpen
Jihane Sliti, Doctorandus, Faculteit Economische en Sociale wetenschappen, VU Brussel
Marlies De Munck, Doctor assistent Wijsbegeerte, UAntwerpen
Guido Vanham, Emeritus Professor, Instituut voor Tropische Geneeskunde, UAntwerpen
Guido Van Hecken, ere-kabinetschef en anti-apartheidsactivist
Roschanack Shaery-Yazdi, Hoofddocent, Departement Geschiedenis, UAntwerpen
Philippe Meers, Gewoon Hoogleraar, Departement Communicatiewetenschappen, UAntwerpen
Paolo SH Favero, Departement Communicatiewetenschappen, UAntwerpen
Tomaso Ferrando, Hoofddocent, Faculteit Rechten en Instituut voor Ontwikkelingsbeleid, UAntwerpen
Danya Nadar, Doctoraatsonderzoeker, Instituut voor Ontwikkelingsbeleid, UAntwerpen
(Foto: Shutterstock)
