Meer dan 2.000 explosies door lachgasflessen in verbrandingsovens: “De veiligheid van onze werknemers is onze grootste zorg.”
Lachgasflessen hebben in de eerste zeven maanden van dit jaar meer dan 2.000 explosies veroorzaakt in Belgische afvalverbrandingsovens. Deze ontploffingen ontstaan wanneer de flessen - vaak nog deels gevuld - bij het restafval of sluikstort belanden en vervolgens in de ovens terechtkomen. Het gevolg? Schade aan de installaties en ernstige veiligheidsrisico’s voor de werknemers. "Onze grootste zorg is de veiligheid van onze mensen," benadrukt An Depauw, woordvoerster van Belgian Waste-to-Energy, de koepel van verbrandingsinstallaties in ons land bij VRT NWS.
Van roesmiddel naar tijdsbom in afvalverwerking
Lachgas, oorspronkelijk bekend van slagroombussen en als verdovingsmiddel bij tandartsen, heeft de afgelopen jaren vooral naam gemaakt als partydrug. Ondanks de gevaren blijft de populariteit stijgen, met desastreuze gevolgen voor de afvalverwerking. Sinds eind 2022, toen de eerste explosie werd opgetekend, werd dit fenomeen snel een dagelijkse realiteit. An Depauw bevestigt: "Elke verbrandingsinstallatie heeft er intussen mee te maken. We zijn gewoon niet meer verbaasd als er weer een nieuwe knal wordt gerapporteerd."
Cijfers liegen er niet om: in de periode van januari tot juli 2024 noteerden 12 van de 14 verbrandingsovens in België samen 2.008 explosies door lachgasflessen. Het aantal incidenten stijgt nog steeds, ondanks het in april ingevoerde verbod op het bezit en gebruik van lachgas als roesmiddel. Dat verbod, dat aanvankelijk hoopgevend leek, heeft volgens Depauw vooralsnog geen merkbare impact gehad. "Een verbod is slechts een deel van de oplossing. We hebben een bredere aanpak nodig, anders blijven we achter de feiten aanlopen."
Het menselijke en financiële prijskaartje
Naast de directe gevaren voor de werknemers brengen de explosies ook grote financiële verliezen met zich mee. Op 62 verschillende dagen moesten ovenlijnen noodgedwongen stilgelegd worden omdat de schade zo groot was dat onmiddellijke reparaties noodzakelijk waren. "Het gaat niet alleen om geblazen tegels of beschadigde ketels," legt Depauw uit, "maar ook om minder zichtbare schade die de efficiëntie van de installaties aantast. Elk incident maakt ons werk gevaarlijker en duurder."
Een schrijnend voorbeeld hiervan is de afvalbeheerder Ivago in Gent, die in 2023 maar liefst 425.000 euro aan verloren inkomsten rapporteerde vanwege stilgelegde ovens. Daarnaast kostten de noodzakelijke reparaties de organisatie nog eens 167.000 euro. En dit is slechts het topje van de ijsberg. "We verwarmen met onze installaties ook grote instellingen zoals het UZ Gent," voegt Bram Van Braeckevelt, schepen van Netheid in Gent, toe. “Elke stilstand van de ovens heeft dus niet alleen economische, maar ook maatschappelijke gevolgen.”
De strijd tegen lachgas: de lokale last
De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) dringt aan op meer middelen van de Vlaamse regering om de steden en gemeenten te ondersteunen in hun strijd tegen lachgasflessen in het afval. Lokale besturen zijn momenteel verantwoordelijk voor de kosten van zowel de verwerking van deze flessen als de schade door de ontploffingen. Deze uitgaven zijn aanzienlijk: de totale kosten voor de Vlaamse gemeenten worden al op meer dan 20 miljoen euro geschat. "Wij pleiten ervoor om deze kosten door te rekenen aan de producenten van lachgas," stelt Nathalie Debast van VVSG. Dit voorstel zou een veel eerlijkere verdeling van de lasten betekenen, gezien de enorme impact van het probleem op gemeentelijke budgetten.
Proefprojecten en oplossingen
Er zijn echter ook hoopvolle signalen te vinden in de aanpak van het probleem. Ivago lanceerde in mei een innovatief proefproject in Gent: voor elke lachgasfles die naar het containerpark wordt gebracht, ontvangen burgers een tegoedbon van 5 euro. Het initiatief, bedoeld om burgers te stimuleren lachgasflessen correct af te voeren, blijkt succesvol. Tot nu toe zijn al 3.773 flessen ingeleverd door 551 unieke bezoekers, wat een daling van het aantal ontploffingen met 30% heeft opgeleverd.
"Dit soort initiatieven tonen aan dat we het probleem wél kunnen aanpakken als we creatief zijn en burgers actief betrekken bij de oplossing," zegt Depauw. “Het is van cruciaal belang dat mensen weten dat lachgasflessen niet thuishoren bij het huisvuil of op straat. Deze flessen moeten naar het containerpark, waar ze veilig worden verwerkt en gerecycleerd. Zo kunnen we hopelijk het tij keren.”
