Het verhaal begint in 1958, het jaar van Expo 58, de wereldtentoonstelling in Brussel met als pronkstuk het Atomium. “Toen kocht de regering van Belgisch Congo van het Amerikaanse bedrijf General Atomics een kleine onderzoeksreactor met een vermogen van 50 kW. Dat gebeurde op initiatief van monseigneur Luc Gillon, priester van het aartsbisdom Mechelen, apostolisch protonotaris, pauselijk huisprelaat en rector van Lovanium, de eerste universiteit in de kolonie”, schrijft Apache.
Luc Gillon werd op 15 september 1920 geboren in het Belgische Rochefort. In 1946 werd hij tot priester gewijd in Mechelen. Hij behaalde een doctoraat (fysica) aan de KU Leuven en vertrok daarna naar Belgisch-Congo waar hij de eerste rector werd van Lovanium in Leopoldstad (nu Kinshasa).
Concreet kocht de overheid in 1958 van General Dynamics Corporation een Triga Mark I onderzoeksreactor met een vermogen van 10 tot 50 kW: Trico I.
Deze reactor was bestemd voor de Adviescommissie nucleaire wetenschappen, voorgezeten door monseigneur Gillon, rector van de Lovanium Universiteit in Leopoldstad van 1954 tot 1967. Mg Luc Gillon is gepromoveerd in de natuurkunde en kreeg les van Robert Oppenheimer aan de Princeton University. In Leopoldstad (Kinshasa), hoofdstad van Congo, werd aan de Lovaniumuniversiteit in 1959 die proefreactor geïnstalleerd.
Apache: “Gillon was ook doctor in de kernfysica. Hij had in Princeton University gestudeerd bij Robert Oppenheimer, geloofde rotsvast in de mogelijkheden van kernenergie en vond het niet meer dan normaal dat de eerste kernreactor op Afrikaanse bodem in Belgisch Congo moest staan. Union Minière had tijdens de Tweede Wereldoorlog immers het uranium uit de mijnen in Katanga geleverd voor het geheime Manhattanproject, dat de VS in staat had gesteld de eerste atoombommen te produceren en te gebruiken tegen Japan.”
“Met goedkeuring van de paus was Gillon in 1954 door de Belgische bisschoppen benoemd tot rector van Lovanium, een zusterinstelling van de Katholieke Universiteit Leuven, gevestigd op een heuveltop aan de rand van Leopoldstad (het huidige Kinshasa). Voor de financiering van de privé-universiteit kon Gillon een beroep doen op Belgische overheidssteun, Union Minière en Amerikaanse geldschieters van de Rockefeller Foundation en Ford Foundation.”
“Monseigneur Gillon was er één uit de duizend”, herinnerde zich een oud-collega van Lovanium. “Een echte ondernemer die uiteindelijk een hele universiteit uit de grond heeft moeten stampen. Hij had trouwens zijn eigen vliegtuig. Het was een priester, maar in Lovanium vertelde men dat hij maar één keer de zegen heeft gegeven. Dat was aan de passagiers van een vliegtuig toen men dacht dat het ging neerstorten.
Gillon was een onwrikbaar voorstander van atoomenergie, maar vatbaar voor rede. Hij benadrukte volgens Aviel Verbruggen in woord en geschrift dat 'de uiteindelijke ernst van het ongeval in Three Miles Island (1979) te wijten was aan de onderschatting van de scheikundige reacties in geval van oververhitting van het hart en voornamelijk van de zirkonium-waterreactie met vrijzetting van waterstof'. Gillon bepleitte vurig het vervangen van de zirkoniumomhulsels van de brandstofstaven door een ander materiaal.
Gillon gaf in 1967 het rectoraat door aan Tharcisse Tshibangu, de eerste Afrikaanse rector. In 1972 werd de Trico II geïnstalleerd met een vermogen van 1 MW. Deze werd in maart 1973 in gebruik genomen, maar is sinds 1994 niet meer in bedrijf vanwege een gebrek aan middelen. Door de boycot tegen Mobutu viel het wetenschappelijk onderzoek ook bijna helemaal stil.
De Eerste Congo-oorlog (1996-1997) en de Tweede Congo-oorlog (1998-2003) deden de Trico II-reactor ook "tot stukken" verpulveren volgens AFP. In 2007 werden uraniumstaven gestolen, allicht voor militaire doeleinden. Mgr. Gillon overleed in 1998 in Brussel en werd 77 jaar oud. Volgens sommigen is er - onder andere via dat uranium - een indirecte link naar het dossier van de Bende van Nijvel.
