Elke vrijdag van maart coveren we de grootste mysteries en schandalen uit de sportwereld. Vandaag: werd NFL-sterspeler Tom Brady terecht geschorst voor gesjoemel met wedstrijdballen in de play-offs van 2015, of werd hij het slachtoffer van een heksenjacht?
Op 18 januari 2015 werd een play-off wedstrijd in de Amerikaanse footballcompetitie beslecht tussen de New England Patriots en de Indianapolis Colts. De winnaar van deze wedstrijd zou zich plaatsen voor de Super Bowl XLIX. Hoewel de wedstrijd overtuigend gewonnen werd door de New England Patriots met 45-7 en zij twee weken later ook de Super Bowl zouden domineren, werd de wedstrijd al gauw bestempeld als de deflategate game, die de Amerikaanse Football League diep zou schokken. Het schandaal kostte sterspeler Tom Brady vier speeldagen en zijn team een geldboete van 1 miljoen dollar.
Een week voor de veelbesproken play-off wedstrijd brachten de Indianapolis Colts de NFL op de hoogte van hun vermoeden dat de Patriots hun wedstrijdballen niet hard genoeg opbliezen en dat deze dus niet aan de officiële balspanning zouden voldoen. De standaard spanning op American footballs bedraagt tussen de 0,86 en 0,93 bar. Ballen die minder hard opgeblazen zijn, zouden gemakkelijker vast te houden en te vangen zijn en dus een spelvoordeel opleveren voor quarterbacks en receivers. Na een spel in het tweede kwart van de wedstrijd tussen de Patriots en de Colts werden deze vermoedens opeens bevestigd, toen Colts verdediger D'Qwell Jackson een pass van Patriots quarterback Tom Brady onderschepte. D'Qwell bracht de football naar de materiaalbeheerder van zijn team om als souvenir bij te houden. Bij rust werd ontdekt dat 11 van de 12 wedstrijdballen van de New England Patriots echter niet hard genoeg opgeblazen waren en tot 0,14 bar verschilden met de officiële standaard.
Na deze ontdekking werden de 12 wedstrijdballen vervangen door 12 reserveballen en werd de wedstrijd verdergezet. De Patriots scoorden 28 van de 45 winnende punten in de tweede helft van de wedstrijd, wat zou kunnen aangeven dat de lage spanning van de football in het tweede kwart weinig invloed had op de uitkomst van het treffen. Toch werd er de volgende dag een onderzoek geopend naar de 'platte' ballen van de New England Patriots.
Al snel werd er met de vinger gewezen naar de 38-jarige quarterback Tom Brady, één van de beste quarterbacks in de geschiedenis van de sport. Hij zou het meeste voordeel hebben gehaald uit het sjoemelen met de footballs. Dat 11 van de 12 wedstrijdballen onvoldoende opgeblazen waren, kan geen toeval geweest zijn. Maar of de drievoudig League's Most Valuable Player wel degelijk met de ballen gesjoemeld had en waarom, is eigenlijk niet geweten. Tom Brady bleef zijn betrokkenheid bij het schandaal steeds ontkennen.
Maar wat is er dan wel gebeurd? Volgens de voorschriften van de NFL moet elk team twaalf wedstrijdballen en twaalf reserveballen voorzien, die twee uur voor de wedstrijd door de scheidsrechter grondig getest worden. Hij is de enige die kan oordelen over de geschiktheid ervan. Wanneer de ballen van de thuisploeg ongeschikt zijn, moet hij dat rapporteren en in plaats daarvan de footballs van de bezoekers in het spel brengen. Voor de wedstrijd tussen de Patriots en de Colts werd er echter geen melding gemaakt van 'platte' ballen. Dat wil zeggen dat er een tijdspanne is van twee uur waarin deze luchtdruk kwijtgespeeld zijn.
Volgens de algemene gaswet zakt de luchtdruk bij koudere temperaturen. Als de wedstrijdballen in warmere omstandigheden opgepompt werden dan de weersomstandigheden tijdens de wedstrijd, is het theoretisch gezien mogelijk dat de footballs luchtdruk verloren toen ze naar buiten werden gebracht. Deze theorie werd drie maanden lang grondig getest door ruimtevaartdeskundigen. Voor deze tests werden de kleedkamers en een deel van het wedstrijdveld gereconstrueerd. Ook de temperaturen werden nagebootst. De experts bestudeerden beelden van het wedstrijdverloop en probeerden zo nauwkeurig mogelijk te imiteren wat er gedurende het spel met de bal gebeurde, zoals de passes, maar ook het afkuisen met handdoeken enzovoort. De testballen werden ook met water besproeid om de regen van die dag te imiteren. Na dit rigoureuze onderzoek konden de wetenschappers echter geen omgevingsfactoren noch fysische factoren aantonen die het verlies aan luchtdruk eenduidig konden verklaren. Dat zou aangeven dat enkel menselijke tussenkomst de plattere ballen veroorzaakt kon hebben.
Het bedrijf waarvoor deze experts werkten, Exponent, werd echter vaak ingehuurd door ondernemingen die voor rechtszaken en/of grote geldboetes stonden, waardoor critici de wetenschappers ervan beschuldigen wetenschappelijke 'bewijzen' te verkopen. Maar of dat in dit geval gebeurd is, werd niet gestaafd. Exponent werd ook niet ingehuurd door de Patriots, maar door de overkoepelende NFL.
Onafhankelijk strafpleiter Ted Wells werd eveneens door de NFL aangesteld om het schandaal aan nader onderzoek te onderwerpen. Vier maanden na de start van de grote inspectie bracht hij het Wells Report uit, waarin hij zijn bevindingen uiteenzette. Hij pleitte dat de New England Patriots "more likely than not" met het materiaal gesjoemeld hadden en dat Tom Brady hiervan "more probable than not" op de hoogte was. Wells baseerde zich hiervoor op de resultaten van het wetenschappelijke onderzoek en enkele tekstberichten tussen kleedkamer verantwoordelijke Jim McNally en materiaalmedewerker John Jastremski. Daarin werd Tom Brady's betrokkenheid gesuggereerd. Brady ontkende nochtans dat Wells tijdens het onderzoek toegang had gehad tot zijn telefoongesprekken, tekst- en mailberichten. Wells kon evenwel aantonen dat het contact tussen Tom Brady en John Jastremski sterk toenam nadat de verdenkingen van gesjoemel publiek werden gemaakt. Hoewel ze de voorgaande zes maanden amper met elkaar gesproken hadden, spraken ze elkaar in de drie daaropvolgende dagen zes keer over de telefoon. Ted Wells verklaarde ook dat de rest van het personeel van de New England Patriots zich naar zijn mening niet bewust waren van het gesjoemel.
Verder bestaan er bewakingsbeelden van een kleedkamer medewerker die tijdens de play-off wedstrijd twee zakken met footballs verhuisde van de officiële medewerkerskleedkamer naar de toiletten, waar hij 90 seconden later weer wegging. Hoewel hij door de NFL ondervraagd werd, werden er geen verdere stappen tegen hem ondernomen. De bewakingsbeelden werden vroeg in het onderzoek aangereikt door de New England Patriots zelf.
Was Tom Brady daadwerkelijk schuldig aan gesjoemel met wedstrijdballen, of werd hij het slachtoffer van een heksenjacht bij de zoektocht naar een verklaring voor het mysterie van de elf platte wedstrijdballen? Onderzoekers blijven het antwoord schuldig. Toch werd Brady vier speeldagen geschorst en werden de New England Patriots een geldboete opgelegd van één miljoen dollar.
