Centrumrechtse Arizona-coalitie wil – onder druk van Europa – werkloosheid beperken in tijd. Maar wat is de impact daarvan?
Doppen tot het einde uwer dagen? Vier van de vijf toekomstige federale regeringspartijen willen die steun na twee jaar stopzetten. Dit zou betekenen dat meer dan 138.000 Belgen hun maandelijkse uitkering verliezen, wat de staatskas een extraatje van om en bij de 2 miljard euro zou opleveren.
Het einde van oneindige werkloosheidsuitkeringen
Vandaag de dag krijgt iedereen die zijn job verliest een werkloosheidsuitkering zonder einddatum. De uitkering daalt wel na verloop van tijd, maar de overheid betaalt wel tot in het oneindige steun uit. België is daarmee een uniek buitenbeentje in de wereld. Doch, met de komst van, centrumrechts Arizona en de druk van Europa staat het systeem op de helling.
Het staat zwart op wit in de startnota van formateur Bart De Wever (N-VA) dat de nieuwe regering komaf moet maken met het Belgische systeem van oneindige werkloosheidsuitkeringen. N-VA, MR, Les Engagés en CD&V zijn voorstander van een beperking van de uitkering tot twee jaar, met uitzonderingen voor bijvoorbeeld 55-plussers. Vooruit wil na twee jaar werklozen een ‘basisbaan’ aanbieden, waarbij weigering leidt tot verlies van de uitkering.
Brussel telt de meeste professionele doppers
Als Arizona-regering gaat morrelen aan het systeem van de oneindige werklooshei, zal dat grote impact hebben op veel Belgen. Volgens de meest recente statistieken van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) ontvangen 297.342 Belgen werkloosheidssteun. Bijna de helft (46,9 procent) zit al langer dan twee jaar zonder job. Als de toekomstige regering de uitkering na twee jaar stopzet, dreigen 138.354 Belgen hun uitkering te verliezen, zo lezen we in ‘Het Laatste Nieuws’.
Regionale kloof in werkloosheid
De cijfers laten zien dat het probleem vooral in Wallonië en Brussel zit. Vlaanderen heeft meer inwoners op beroepsactieve leeftijd, maar in Brussel en Wallonië wonen meer dan 60 procent van de werklozen. Vooral in Brussel zijn mensen langdurig werkloos: 58,6 procent van de uitkeringsgerechtigden is al meer dan twee jaar werkloos, en een kwart zelfs al acht jaar of langer. In Wallonië is de situatie iets beter, maar na twee jaar is bijna de helft (47,5 procent) nog werkloos.
Snel acteren is cruciaal
Volgens arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) is de kloof te wijten aan het gevoerde beleid. In België zijn er meer dan 200.000 openstaande vacatures, waarvan een derde geen ervaring of diploma vereist. Toch grijpen Actiris en Forem, de Brusselse en Waalse tegenhangers van VDAB, veel later in om mensen weer aan een job te helpen. “Na één jaar zonder werk wordt het veel moeilijker om nog een job te vinden,” zegt Baert bij ‘HLN’. “Een lange periode van werkloosheid op een cv is een grote drempel voor werkgevers, en voor werknemers komen er psychosociale problemen bij.”
Een mirakeloplkossing bestaat niet
Het idee dat alle werklozen plots een baan zullen zoeken als hun uitkering wordt beperkt, is een illusie. Een deel van de werklozen zal weer aan de slag gaan, wat positief is voor de overheidsfinanciën. Maar velen zullen terugvallen op een leefloon, een lager bedrag dat ook door de overheid betaald moet worden, of volledig van de radar verdwijnen. Baert stelt voor om de uitkering sneller af te bouwen: “In de eerste zes maanden moet het steunbedrag hoger liggen, maar daarna moet het sneller dalen. Het beleid moet dan verplicht sneller ingrijpen.”
Snoeien levert 2 miljard euro op
In 2023 spendeerde de Belgische overheid 4,2 miljard euro aan werkloosheidssteun, waarvan meer dan de helft naar werklozen die al langer dan twee jaar thuis zitten. In theorie zou de regering jaarlijks 2,2 miljard euro kunnen besparen door de uitkering na twee jaar te schrappen. De doorrekening van de partijprogramma’s door het Planbureau geeft echter een genuanceerder beeld. MR wil de uitkering stoppen na twee jaar, behalve voor 55-plussers, wat een besparing van 1,48 miljard zou opleveren. Het plan van N-VA is strenger en zou jaarlijks 2,49 miljard euro besparen.
Hervormingen zijn onvermijdelijk?
Of de stopzetting er komt en in welke vorm, is nog onderwerp van onderhandeling. Europa eist hervormingen om de sociale uitgaven onder controle te krijgen en de sociale zekerheid betaalbaar te houden. Het zou ook de kloof tussen werken en thuis blijven vergroten, een belofte van veel partijen. Voor de centrumrechtse partijen is het afschaffen van de eeuwige werkloosheidsuitkeringen al lang een doorn in het oog en zou dit een eerste pluim op de Arizona-hoed zijn.
