Een complottheorie of samenzweringstheorie is een theorie of opvatting dat een bepaalde gebeurtenis, ontwikkeling of toestand - meestal op sociaal, politiek of economisch gebied - het resultaat is van een samenzwering. Een samenzwering of complot is een geheime afspraak tussen een aantal personen om iets te ondernemen tegen een andere persoon of groep.
Het is makkkelijk om alle complottheorieën van tafel te vegen. Dat vergt weinig denkvermogen. Het is ook hip en in de mode om te lachen met dergelijke theorieën. De bedenkers en vooral de mensen die erin geloven zijn dan per definitie dom. De personen die de complottheorieën van de hand wijzen slim.
Maar wacht eens even. Alle samenzweringstheoriën als ongeloofwaardig afschilderen, is eigenlijk even dom als ze alle te geloven.
Neem nu Aristoteles Onassis. Eind augustus was er een interessante documentaire over de man.
Er was wel degelijk een samenzwering van diverse organisaties (CIA, FBI, ministerie van Buitenlandse Zaken) om de Griekse reder ten val te brengen. Het zou pas dom geweest zijn van Onassis om te denken dat er geen samenzwering was. Gelukkig was Onassis niet dom en kon hij zich verdedigen tegen de aanval.
Volgens filosofe Tinneke Beeckman is écht denken vooral tegen jezelf kunnen denken. Dat is correct. Het is moeilijk, daarom doen de meeste mensen dat niet en zoeken ze net bevestiging van hun theorieën.
Over de coronacrisis doen diverse hypotheses de ronde. Mijn raad? Probeer zelf een mening te vormen, hoe moeilijk het ook is. Geloof niemand onvoorwaardelijk. En gebruik het mes van Ockham: de meest eenvoudige theorie, is doorgaans de juiste. Maar ook niet altijd. Dat is nu net het moeilijke.
Of nog beter: het mes van Hanlon. Schrijf nooit aan kwade opzet toe wat afdoende verklaard kan worden door domheid. Domheid is immers universeler dan intelligentie, ook bij politici en virologen.
