Calorieën verbranden zonder zweten: de kracht van extreme mentale inspanning.
Je zit stil, ogenschijnlijk ontspannen, achter een schaakbord, je vingers rusten loom op de pionnen, je ogen gefixeerd op het dambord. Maar vergis je niet: achter dat ogenschijnlijke kalmte-front woedt een mentale oorlog, één die net zo intens is als een fysieke inspanning. Het is misschien moeilijk voor te stellen, maar tijdens een schaakwedstrijd verbrand je net zoveel calorieën als wanneer je een stevige wandeling maakt.
Dit lijkt misschien verrassend voor een activiteit die zich volledig in je hoofd afspeelt, maar de wetenschap heeft ons iets anders geleerd. Volgens Chris de Zeeuw, hoogleraar neurowetenschappen aan het Erasmus MC, is schaken veel meer dan zomaar een spelletje tussen de oren. "Schaken is de ultieme vorm van cognitieve uitdaging", zegt hij, en verwijst daarbij naar de mentale intensiteit die het vergt van de speler. De concentratie en strategie die gepaard gaan met elke zet, de mentale toewijding om de tegenstander te slim af te zijn – het zijn factoren die niet alleen je hersenen, maar ook je lichaam uitputten.
Een schaakbord als slagveld van calorieën
Neem bijvoorbeeld de crème de la crème van de schaakwereld, die elkaar jaarlijks treft tijdens het Tata Steel Chess Tournament in het Nederlandse Wijk aan Zee. Hier wordt de mentale strijd letterlijk tot een fysiek niveau verheven. Spelers die urenlang zittend doorbrengen, verliezen verrassend veel energie. “Na een uur op die stoel te zitten, voel je al: ik moet even opstaan, een rondje lopen, mijn hoofd leegmaken”, zegt De Zeeuw in een gesprek met de NOS.
Maar waarom gebeurt dit? Waarom is schaken – iets dat op het eerste gezicht louter geestelijke arbeid lijkt – fysiek zo uitputtend? Volgens De Zeeuw heeft het alles te maken met de energie die onze hersenen verbruiken. "Elke vorm van intellectuele inspanning kost energie," legt hij uit, “maar schaken doet dat nog veel meer.”
Stress en adrenaline: de verborgen vijanden
Er is ook een andere, vaak over het hoofd geziene, factor die een rol speelt: stress. Elke serieuze schaker kent dat gevoel van spanning wanneer het spel echt op het scherpst van de snede staat. Je hart klopt sneller, je ademhaling versnelt, en de adrenaline pompt door je lijf. Dit mentale gevecht zorgt ervoor dat je lichaam als het ware in een staat van paraatheid komt. “In stressvolle situaties komt er extra adrenaline vrij, wat fysiek uitputtend kan zijn", verduidelijkt De Zeeuw. "Het is vergelijkbaar met het gevoel dat je hebt na een emotioneel slopende dag."
Het verbruik van 1.000 kilocalorieën… zonder te bewegen?
Deze verhoogde mentale activiteit resulteert in een opvallend hoger energieverbruik. Bij elke zet, elke afweging en elke strategische beslissing verbruikt het brein energie alsof het een marathon aan het rennen is. Schattingen tonen aan dat een serieuze schaakpartij van 4 tot 6 uur je wel tot 1.000 kilocalorieën kan kosten – en dat terwijl je nauwelijks van je stoel komt!
Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie aan de VU Amsterdam, sluit zich daarbij aan. "Schaken is inderdaad een extreme vorm van cognitieve inspanning," zegt hij. De concentratie die nodig is om de steeds complexere zetten van een tegenstander te doorzien, en de stress van een mogelijke fout, zorgen ervoor dat het brein op volle toeren draait. Het is dan ook niet verrassend dat spelers na een intense wedstrijd vaak zowel mentaal als fysiek uitgeput zijn.
Schaakspelers als topsporters?
Dit brengt ons tot een interessante vraag: moeten we schakers misschien ook als topsporters beschouwen? Misschien niet in de traditionele zin van het woord, maar zeker als het gaat om mentale uithoudingsvermogen, zijn de grootste schaakgrootmeesters van de wereld niet veel anders dan marathonlopers of wielrenners. Net zoals in fysieke sporten, vereist schaken een intense focus, doorzettingsvermogen en een sterk vermogen om met stress om te gaan.
Het is duidelijk dat schaken veel meer is dan een spel van intelligentie. Het is een mentale achtbaan, die niet alleen je hersenen, maar ook je lichaam tot het uiterste drijft. Dus de volgende keer dat iemand het bordspel als 'saai' bestempelt, mag je ze gerust wijzen op de 1.000 kilocalorieën die achter dat ogenschijnlijk rustige schaakbord schuilgaan.
(Foto: Pixabay)
