Ongeveer één op drie mensen staat doodsangsten uit in een vliegtuig. Ze zijn bang dat het gevaarte zal neerstorten, denken dat ze het slachtoffer zullen worden van een terroristische aanslag of panikeren omdat ze alle controle uit handen moeten geven. Als nooit meer vliegen geen optie is, slikken ze. Alcohol, angstremmers, kalmeringsmiddelen. High in the sky.
Met figuurlijk van de grond gaan, hebben de meeste mensen weinig problemen. Dat vinden we allemaal redelijk tof. Het letterlijk doen daarentegen voelt voor velen tegennatuurlijk. Voor mij ook. Ik vind vliegen niet normaal, het maakt mij en vele anderen met mij bang en ik weet ook waarom. Het komt voornamelijk omdat wij, mensen, geen vleugels hebben en in tegenstelling tot bijvoorbeeld vogels niet kunnen vliegen. Wel zijn we inventief. We denken: wij hebben geen vleugels gekregen? Dan gaan we er godverdomme maken.
En toch blijft voor ongeveer één op drie mensen de gedachte aan in de lucht hangen onnatuurlijk en vooral angstaanjagend. Doodsbang stappen ze dan toch het gevaarte in. Want ja, we willen allemaal op vakantie naar de zon, maar - ben je gek - we gaan geen drie dagen in een auto zitten om daar te geraken. En al zeker niet met een bende zeurende kleuters op de achterbank en de nieuwste van K3 in de cd-speler. Hop, de vlieger op. Een paar uurtjes en we zijn ervan af. Maar dan zit u daar. Op een stoeltje te staren naar die namaakvleugels en stinkend van angst naar adem te happen.
Maar goed, wij zouden geen mensen zijn, mochten we ook daar niet iets op gevonden hebben. Er zijn een paar opties om die allesoverheersende vliegangst te verlichten. Zelf pas ik de volgens mij meest effectieve methode toe: niet meer vliegen. Maar er zijn mensen die niet anders kunnen. Mensen met een lief of familie in het verre buitenland of mensen die echt heel belangrijk werk doen dat geen rekening houdt met landsgrenzen en continenten. Zij kunnen therapie volgen - die bestaat - om iets kalmer in de lucht te hangen. Of - en dat doen er velen, heel velen - ze slikken wat: kalmeermiddelen, angstremmers of - bij gebrek aan pillen - alcohol.
“Hoe higher ik het vliegtuig in kan, hoe beter”
Naam: Florian / Leeftijd: 23 jaar oud / Beroep: acteur / Favoriete middelen: Xanax en wijn
“Als kind ging ik vaak met het gezin op vakantie met het vliegtuig. Ik was me van geen kwaad bewust. Rond mijn twintigste, toen ik als volwassene opnieuw ging vliegen, overviel de angst me. Meer nog: hoe vaker ik vlieg, hoe banger ik ervan word.”
“Het begint vanaf het moment dat ik de vliegtuigtickets bestel. Dan sta ik bijvoorbeeld in de supermarkt te kiezen tussen rucola en veldsla en bekruipt de paniek me plots. Ik bedenk dan allerlei redenen om niet te hoeven vliegen.”
“Zo’n angstaanval duurt meestal een vijftal minuten. Op de dag van de vlucht ben ik vrij rustig, tot ik op mijn stoel in het vliegtuig zit. Klamme handen, een heel zenuwachtig gevoel, mijn hart dat klopt tot in mijn keel. Ik hoor elk klein geluidje en houd de bewegingen en het gedrag van de stewards nauwlettend in de gaten. En dan denk ik: aan wie zou ik nog een laatste brief schrijven?”
“Mijn grootste angst is om neer te storten. Vanaf het moment dat je in de lucht hangt, is er geen uitweg meer. Wat als er brand uitbreekt? Wat als de motor uitvalt? Ik weet natuurlijk dat een vliegtuig het veiligste vervoersmiddel is, maar op het moment dat ik erin zit kan ik alleen maar denken dat ik doodga.”
"Na twee helse vluchten die in mijn hoofd een eeuwigheid maar in de realiteit slechts zeventig minuten duurden, en ik van ellende en schrik de bekleding van de armleuning met mijn vingernagels had opengehaald, wist ik dat ik op zoek moest naar een oplossing. Ik wil me niet om zes uur in de ochtend lam drinken met dure witte wijn uit een luchthavenshop, dus kwam ik terecht bij een ander middeltje: Alprazolam, beter bekend als Xanax.”
“Het doet emoties en angstgevoelens afnemen. In het begin nam ik maar een half pilletje, maar toen ik merkte dat ik best meer kon hebben, schakelde ik over op een volledige pil. Het maakt me rustig, ik geraak in een soort roes, als een soort lichte trip. In combinatie met alcohol maakt het je zelfs totaal suf. Ik heb er enkel positieve ervaringen mee.”
“Verslavend is het voor mij niet, ik neem het enkel om te vliegen. Heel wat familie van me woont in het buitenland, ik ben dankbaar dat dergelijke middelen bestaan om toch op een relatief rustige manier bij hen te geraken, zonder doodsangsten te moeten uitstaan. Want die vliegangst is zo erg dat, hoe graag ik ook reis en de wereld wil zien, het me echt aan de grond houdt.”
“Misschien probeer ik in de toekomst wel eens een alternatieve methode uit, want ik voel dat de kalmeringsmiddelen op den duur minder goed werken. Therapie, raadde een vriend me al aan. Wie weet ooit. Voorlopig houd ik het bij een paar glazen wijn en Xanax. Binnenkort vlieg ik naar Zweden. Misschien neem ik dan eens een dubbele portie, om echt helemaal verdoofd te vliegen. Hoe higher ik het vliegtuig in kan, hoe beter.”
“Ik zoek op voorhand de crash-historiek op”
Naam: Vincent / Leeftijd: 43 jaar / Beroep: analist / Favoriete middelen: Alpraz en Sipralexa
“Al zo lang ik me kan herinneren, ben ik bang in vliegtuigen. Ik kon niet meer eten, voelde me misselijk, ook al was ik nog maar vier jaar. Ik zie me nog zitten, vastgegespt met mijn reuzeknuffel Black Puss in de armen. Mijn moeder was een Amerikaanse. Op vluchten naar L.A. kreeg ik zelfs mijn favoriete Amerikaanse ontbijtgranen niet binnen.”
“Het begint allemaal de avond voor de vlucht. Zenuwen die leiden tot maagpijn, vergelijkbaar met wat je voelt voor je een examen moet afleggen, terwijl je de nacht voordien maar de helft van de cursus doorgelezen hebt. Ik probeer de angst te rationaliseren door te denken dat vliegtuigen van Brussels Airlines nog nooit zijn gecrasht en de laatste crash van Sabena al dateert van de jaren zeventig, maar dat helpt niet.”
“Vlieg ik met exotische maatschappijen als Kulula, de lowcostmaatschappij in Zuid-Afrika, of TAM in Brazilië, dan zoek ik de crash-historiek op én het type en de leeftijd van de vliegtuigen. In het vliegtuig zelf begin ik overmatig te zweten, zelfs als de airco ijskoud staat. Ik volg alle parameters op het schermpje voor me: hoe hoog zitten we, hoe hard gaan we, wat is de windsnelheid, wat is de afstand van de bewoonde wereld, kan het vliegtuig eventueel uitwijken naar Kinshasa, de Azoren of IJsland?”
“In 2013 ging ik, als journalist nog toen, met een minister naar Brazilië met de Portugese luchtvaartmaatschappij TAP. Toen mijn huisarts hoorde dat ik alles, tot en met de lengte van de landingsbanen en de track record van TAP - dat ook wel bekend staat als ‘Take Another Plane’ - had opgezocht, besloot ze me Alpraz voor te schrijven. Een angstremmer.”
“Vanaf die vlucht begon ik het te nemen, mét succes. Op de terugvlucht sliep ik voor de eerste keer in mijn leven op een vliegtuig. Niet veel later begon ik door professionele en privéproblemen ook Sipralexa te nemen, een bekend en veelgebruikt antidepressivum dat in mijn geval ook helpt om vliegangst te overwinnen.”
“Ik neem Alpraz een uur voor de vlucht in. Ik word moe, een beetje suf en de angst is duidelijk veel minder erg. Ik ben relatief kalm. Sipralexa kreeg ik voorgeschreven tegen een burn-out, maar het vermindert tegelijkertijd ook angstgevoelens.”
“Voor Europese vluchten neem ik sindsdien geen Alpraz meer en lukt het enkel op Sipralexa. Voor intercontintentale vluchten speel ik liever nog op zeker en neem ik beide. Alpraz neem ik dus maximaal vier keer per jaar, van verslaving is dus zeker geen sprake. Sipralexa daarentegen heb ik wel nodig, niet alleen om te vliegen maar ook gewoon om meer aan te kunnen: het vermindert angst en stress en vlakt je emoties wat af. Dat kan ik nog niet meteen afbouwen.”
“Midden juli vlieg ik naar Rome voor mijn werk en daarna staan er vier langere vluchten met American Airlines gepland, naar Canada en de VS. Daar zie ik tegenop, maar ik weet dat ik met Alpraz de angst en het rotgevoel kan overwinnen. Ik heb het intussen al zo vaak gedaan.”
“Ik ben zelfs niet bang meer tijdens turbulentie, het kan me allemaal veel minder schelen”
Naam: Karen / Leeftijd: 29 jaar / Beroep: commercieel adviseur / Favoriete middelen: Temesta
“Alles begon tijdens een vlucht van Agadir, in Marokko, naar Brussel. Er was veel turbulentie en ik werd heel angstig. Enkele maanden later vloog ik naar Mexico en durfde ik de hele vlucht amper te ademen, laat staan rondlopen of naar het toilet gaan.”
“Vroeger werd ik al bang weken voor de vlucht zelf. Ik schrok wakker uit nachtmerries waarin vliegtuigen neerstortten. Tot ik medicatie ontdekte die die extreme angsten kon verlichten. Dat was in 2013, toen ik een maand op reis ging naar Indonesië en ook daar enkele binnenlandse vluchten moest nemen. Mijn arts hoorde dat ik heel bang was en schreef me de angstremmer Temesta voor. Eentje voor de vlucht en eentje tijdens.”
“Ondertussen neem ik de medicatie al enkele jaren en heb ik gefoefeld met de dosissen tot ik een manier vond die voor mij goed werkte: een tabletje als ik thuis naar de luchthaven vertrek zodat de pil tijd krijgt om te werken en een tweede als ik ingecheckt ben op de luchthaven. Tijdens lange vluchten neem ik er nog eentje als we een tussenstop maken.”
“Het was een beetje zoeken voor mij. Vroeger nam ik de eerste Temesta pas als ik op de luchthaven was en stapte ik nog angstig het vliegtuig op. Dan nam ik er uit schrik tijdens de vlucht nog eentje, te snel na de eerste, en werd ik in het vliegtuig groggy, versuft en misselijk.”
“De medicatie vlakt mijn emoties af. Ik kan op automatische piloot functioneren en ben niet meer bang, zelfs niet bij turbulentie. Het is alsof het me allemaal veel minder kan schelen. Op het moment zelf ben ik vrij alert, maar achteraf vind ik het moeilijk om me te herinneren welke gesprekken ik met iemand heb gevoerd of welke film ik heb bekeken. Ook heb ik door de medicatie last van mijn maag. Ik heb zelfs al een paar keer moeten overgeven op het vliegtuig.”
“Ik vlieg vaak alleen. Zonder die pillen zou dat onmogelijk zijn. Ook de stress op voorhand is erg geminderd, omdat ik weet dat ik de pillen kan nemen. Voor vrienden met wie ik soms samen reis, is het niet altijd fijn. Blijkbaar gedraag ik me toch helemaal anders dan normaal als ik Temesta inneem. Eén vriendin van me trakteert me op de luchthaven liever op een paar glazen wijn, wat me ook rustiger maakt, dan dat ik de medicatie slik.”
“Ik neem al vijftien jaar kalmeringsmiddelen, tegen beter weten in”
Naam: Ilse / Leeftijd: 44 jaar / Beroep: grafisch designer / Favoriete middelen: Temesta, Frisium
“In oktober vlieg ik met mijn man naar Ibiza. Dat is pas over vier maanden, maar nu al lig ik er wakker van. Ik ben ook weer aan het nagelbijten. Dat is de eerste fase van de vliegangst, die lichte stress die zich langzaam opbouwt naarmate de dag zelf dichterbij komt. Gelukkig vlieg ik maar één keer per jaar.”
“De eerste keer dat ik totaal panikeerde op het vliegtuig was toen ik zeventien was en met mijn toenmalige vriendje op vakantie gingen naar Gran Canaria. Ik nam plaats in het vliegtuig en mijn keel werd letterlijk toegeknepen. Sindsdien is het enkel maar erger geworden. Dat heeft denk ik te maken met ouder worden, je denkt er gewoon veel meer over na en wordt daarom alleen maar angstiger.”
“Ik ben bang voor alles wat mis kan gaan. Neerstorten, een terroristische aanslag… Schrik om te sterven dus. Vooral wanneer ik zonder de kinderen reis, kan ik de gedachte hen moederloos achter te laten maar niet uit mijn hoofd krijgen. Op een vliegtuig stappen is alle controle uit handen geven. Je kan niet weg, je bent volledig overgeleverd aan externe personen en factoren. Ik denk dat het vooral dat verlies van controle is dat de angsten veroorzaakt.”
“In de periode voor ik moet vertrekken, zie ik op televisie en in kranten enkel vliegtuigongelukken en -rampen passeren. Allicht omdat ik er zo gefocust op ben. Van zodra ik op de luchthaven aankom, neem ik kalmerende middelen. Maar door de adrenaline helpen die vaak amper of niet, heb ik het gevoel.”
“Tijdens de vlucht zelf staar ik recht voor me uit en schrik ik op van elk klein geluidje. Ik doe mijn gordel op geen enkel moment los en houd de leuningen krampachtig vast. Het enige dat een beetje helpt, is kijken naar de rustige en geroutineerde handelingen van de stewardessen. Ik neem de pillen altijd, maar een beetje tegen beter weten in. Want ik weet niet of ze echt helpen, ik zit nog steeds verstijfd en doodsbang in het vliegtuig.”
“Ik nam al verschillende soorten pillen. Eerst Temesta, maar daar reageerde ik heel vreemd op na de landing. Ik ben de hele dag volledig kwijt. Mijn reisgezellen vertelden me achteraf dat ik heel eigenaardig reageerde en af en toe totaal van de aardbol verdwenen leek. Daarna schakelde ik over op Frisium, een angstremmer. Daar word ik emotieloos en onverschillig van, maar ook dit middeltje leek pas te helpen ná de landing. Toen ik het een eerste keer nam, sliep ik de eerste nacht na aankomst twaalf uur aan een stuk.”
“Misschien hebben ze toch effect en is het zonder de kalmerende pillen allemaal nóg erger, dus blijf ik ze voor elke vlucht innemen. Anders weet ik haast zeker dat ik het vliegtuig niet eens durf op te stappen.”
Even slikken en weer doorgaan?
“Er bestaat geen medicatie die vliegangst zelf behandelt, wel bestaan er geneesmiddelen die de angst tijdelijk verlichten”, legt toxicoloog Jan Tytgat uit. “De vaakst gebruikte zijn enerzijds de benzodiazepines. Dat zijn slaapmiddelen die ook angstwerend en spierrelaxerend werken. Anderzijds zijn er de bètablokkers. Die gaan een hoge bloeddruk en te hoog hartritme tegen. Ze worden ook ingenomen door artiesten die stress hebben om het podium op te gaan.”
“Belangrijk om weten is dat dergelijke middelen enkel angstsymptomen verlichten en niet de vliegangst zelf aanpakken. Wie ze wil gebruiken, doet dat altijd in overleg met een arts of apotheker en vermijdt maar beter alcohol.”
Dit zijn de meest geslikte pillen
Benzodiazepines
Werkzame stof: Oxazepam.
Bijvoorbeeld: Oxazepam of Seresta (met voorschrift).
Werkzame stof: Midazolam.
Bijvoorbeeld: Midazolam of Dormicum (met voorschrift).
Werkzame stof: Diazepam.
Bijvoorbeeld: Diazepam, Diazemuls, Valium of Stesolid (met voorschrift).
Werkzame stof: Alprazolam.
Bijvoorbeeld: Alprazolam of Xanax (met voorschrift).
Werkzame stof: Lorazepam.
Bijvoorbeeld: Lorazepam of Temesta (met voorschrift).
Bètablokkers
Werkzame stof: Propranolol.
Bijvoorbeeld: Propranol of Hemangiol (met voorschrift).
Alternatieve geneesmiddelen
Melatonine
Wat: Controleert het slaap-waakritme en kan naast het beheersen van jetlags ook vliegangst verhelpen. Bijvoorbeeld: Circadin of Melatonine (zonder voorschrift).
Pillen tegen reisziekte
Wat: De stoffen in deze pillen zijn antihistaminica, die ook gebruikt worden tegen hooikoorts en andere allergieën.
Bijvoorbeeld: Cinnarizine (zonder voorschrift).
