Het leek een script voor een spannende film: huurlingen waren op weg naar de hoofdstad om de president van de macht te verdrijven. Die president werd bang en nam volgens sommigen het vliegtuig om te vluchten.
Een dag later is de Russische mist enigszins weggetrokken en moeten we Winston Churchill opnieuw gelijkgeven.
Churchill: “Politieke intriges van het Kremlin zijn vergelijkbaar met een bulldoggevecht onder een tapijt. Een buitenstaander hoort alleen het gegrom, en pas als hij de botten van onderen ziet vliegen, is het duidelijk wie er gewonnen heeft.” Vandaag zijn de ‘winnaars’ gekend. Is dat zo? Opnieuw Churchill: "Rusland is een raadsel verpakt in een mysterie.”
FLINKE TWIJFEL
Ruslandkenner Hubert Smeets wijst vandaag volgens de NOS op een vergeten element. Prigozjin heeft volgens Smeets flinke twijfel gezaaid over de échte aanleiding van de oorlog in Oekraïne. Vrijdag beweerde de Wagner-baas immers dat Oekraïne helemaal geen bedreiging was geweest voor Rusland, maar dat de legertop naar medailles snakt. Smeets: "Poetins hele verhaal staat nu ter discussie dankzij Prigozjin. Dat lijkt me niet gunstig voor zijn propaganda."
Terug naar zaterdag 24 juni: Wagner nam eerst probleemloos de controle over in Rostov aan de Don, een stad bij de grens met Oekraïne, en begon vervolgens zijn "mars voor gerechtigheid" richting Moskou.
Plotwending dan in de vooravond. Op amper 200 kilometer van Moskou stond de colonne van het Russische huurlingenleger van Wagner, toen hun leider Jevgeni Prigozjin plots het signaal gaf om rechtsomkeer te maken. Prigozjin had een telefoontje gekregen van de Wit-Russische president Loekasjenko, die met hem een deal wist te sluiten. Dat is de officiële versie. Is dat zo? We zullen het misschien nooit weten.
Ruslandkenner Ria Laenen bij VRT: "Een man als Prigozjin is zeer impulsief. Dus in welke mate het echt de bedoeling was om echt richting de hoofdstad te trekken en daar chaos te creëren, is toch wel zeer de vraag. Ook was het opvallend hoe weinig mensen die troepen iets in de weg legden. Maar anderzijds sloten zich ook niet massaal mensen aan bij zijn 'mars voor gerechtigheid'. Wellicht is het Prigozjin ook duidelijk geworden dat de veiligheidsdiensten helemaal niet zijn kant zouden kiezen. Dat is toch een allesbepalende factor in het Rusland van vandaag."
Dat Prigozjin impulsief zou zijn, is niet correct. De actie van zaterdag werd al een tijd voorbereid. Inlichtingendiensten wisten dat de Wagner-baas iets zou doen.
POSITIE VERZWAKT
De gebeurtenissen van de afgelopen dag hebben zeker laten zien dat de positie van de Russische president Poetin is verzwakt. Dat zegt defensie-expert Peter Wijninga in NOS Met het Oog op Morgen. "Moskou heeft nooit stilgestaan bij het feit dat de oorlog ook naar Moskou kan komen. Dat heeft ook Prigozjin nu laten zien. Los van hoe het afloopt, laat dit zien dat Poetin de zaak niet onder controle heeft."
Volgens Wijninga is het maar zeer de vraag of Poetin nog op onvoorwaardelijke, volledige steun van zijn leger kan rekenen. "Want er zijn binnen dat leger ook sympatisanten van Prigozjin. Je moet niet vergeten dat de Wagner-leiding bestaat uit Russische oud-officieren." Wagner is vooral populair bij de lagere echelons van het Russische leger.
VRT: “Binnen dat (door Loekansjenko bemiddelde) akkoord zal Prigozjin niet vervolgd worden voor de opstand en zal hij naar Wit-Rusland verhuizen.” Wat de Wagner-leider in de toekomst gaat doen, is niet duidelijk. Wat zal er gebeuren met de Wagner Groep? Heeft dit gevolgen voor de oorlog in Oekraïne? En voor de aanwezigheid van Wagner in Afrika? Veel vragen dus.
Volgens denktank Institute for the Study of War (ISW) is de deal gewoon een "korte termijnoplossing" en legt de opmars van Wagner gisteren "ernstige tekortkomingen bloot binnen het Kremlin en het Russische ministerie van Defensie". Ook kunnen volgens de ISW vragen gesteld worden bij het niveau van de inlichtingen van de Russische geheime dienst FSB. Tenslotte wordt gesteld dat de gebeurtenissen van gisteren zeer waarschijnlijk ook een negatieve invloed hebben op het moreel van de Russische troepen in Oekraïne.
TOEKOMST WAGNER
VRT: “Van de opstandelingen zal niemand worden vervolgd. Een deel van de Wagnertroepen, die beslisten niet deel te nemen aan de opstand, zullen door het akkoord ook contracten met het Russische ministerie van Defensie kunnen tekenen.” Enkel die leden van Wagner? Wat met de rest?
Die deal, na ongeveer 24 uur van chaos, was "de meest bizarre van alle plotwendingen die we hebben gezien", bevestigt Ria Laenen, regio-expert Rusland en Eurazië aan de KU Leuven, in "De ochtend" op Radio 1. "We hebben er geen zicht op hoe die deal tot stand is gekomen. De vraag is of we daar überhaupt ooit zicht op zullen krijgen."
Laenen heeft ook haar twijfels bij de rol die Loekasjenko nu wordt toegedicht. "Of die zulke grote diplomatenskills heeft, durf ik te betwijfelen. Het lijkt er voor mij bijna op alsof 'criminelen onder elkaar' een deal hebben gemaakt." Bovendien was Loekasjenko een tijd terug dood of toch bijna dood.
Dat Prigozjin nu als een soort "banneling" in Wit-Rusland kan gaan leven, duidt er volgens haar wel op dat Poetin momenteel vrij zwak staat. "Hij denkt dat hij het zich niet kan veroorloven om die figuur helemaal uit te schakelen. Dat dat momenteel niet aangewezen is." Die analyse is niet helemaal correct. Het kan ook zijn dat Poetin Prigozjin in de toekomst nog nodig zal hebben.
VRT: “Opvallend is dat van de oorspronkelijke eis van Prigozjin - dat Russisch minister van Defensie Sergej Sjojgoe en topgeneraal Valeri Gerasimov zouden moeten opstappen - (vooralsnog?) niks in huis lijkt te komen. De legerleiding blijft volgens het Kremlin gewoon zitten waar die zit.”
KERNWAPENS
En dan is er die terechte bezorgdheid over kernwapens. De tijdelijke opmars van de Wagner-huurlingengroep naar Moskou heeft een oude angst in Washington nieuw leven ingeblazen: wat gebeurt er met de Russische nucleaire voorraad in het geval van binnenlandse onrust?
Dmitry Medvedev zei gisteren tegen TASS: "We zijn ons terdege bewust van de gevolgen van een staatsgreep in de grootste kernmacht. In de geschiedenis van het menselijk ras is er nog nooit een situatie geweest waarin het grootste arsenaal aan kernwapens zou worden gecontroleerd door bandieten. Zo'n crisis zal zich uiteraard niet beperken tot één land. De wereld zal aan de rand van de vernietiging worden gebracht."
Tanks in de Russische straten van Moskou deden gisteren ook denken aan de mislukte staatsgreep van 1991 (de Augustusstaatsgreep) door communistische hardliners die bezorgdheid opriep over de veiligheid van het Sovjet-nucleaire arsenaal en de mogelijkheid dat een malafide commandant een kernkop steelt, zeiden voormalige Amerikaanse inlichtingenfunctionarissen.
Die Augustusstaatsgreep was een poging tot een staatsgreep die in 1991 was opgezet door een groep leden van de regering van de Sovjet-Unie om de macht van het land over te nemen van president Michail Gorbatsjov. De leiders van de staatsgreep waren conservatieve leden van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie die tegen het hervormingsprogramma van Gorbatsjov waren en tegen zijn nieuwe voorstel voor een Gemenebest van Onafhankelijke Staten die de macht van de centrale regering zou decentraliseren naar de deelrepublieken.
"De IC (inlichtingengemeenschap) zal supergefocust zijn en blijven op de (Russische) nucleaire voorraad," besluit Marc Polymeropoulos, een voormalige senior CIA-officier die toezicht hield op de clandestiene operaties van het agentschap in Europa en Eurazië, in de media. De mislukte rebellie heeft dat vraagstuk opnieuw op de voorgrond geplaatst.
foto: screenshot NPO - NOS
