Wie is/was Bashar al-Assad?
Het bewind van Bashar al-Assad, dat meer dan twee decennia lang Syrië in een ijzeren greep hield, is voorbij. Terwijl duizenden Syriërs vannacht feest vierden in de straten van Damascus, is Assad per vliegtuig het land ontvlucht richting Moskou. Een tiran met het bloed van tienduizenden burgers aan zijn handen, maar ooit een man met heel andere dromen.
Van aspirant-oogarts tot onverwachte erfgenaam van een dictatuur
Het verhaal van Bashar al-Assad begint ver weg van de politieke arena. Als zoon van Hafiz al-Assad, die in 1970 via een militaire coup aan de macht kwam, leek Bashar voorbestemd om in de luwte te leven. Zijn oudere broer, Bassel, was de uitverkorene om het regime van hun vader voort te zetten.
Bashar koos een andere weg. Hij studeerde oogheelkunde aan de Universiteit van Damascus en bouwde een carrière op als specialist in een militair ziekenhuis. Later trok hij naar Londen om zich verder te bekwamen. Een rustig, misschien zelfs nobel pad, ware het niet dat een auto-ongeluk in 1994 zijn leven voorgoed veranderde.
Een opvolger tegen wil en dank
De charismatische troonopvolger, Bassal, kwam om toen hij de controle over het stuur verloor tijdens een nachtelijke rit. Met zijn dood kwam een abrupt einde aan de zorgvuldig geplande dynastie van Hafiz al-Assad. En dus wees Hafiz zijn tweede zoon aan als opvolger. Bashar, tot dan een onbekende figuur buiten medische kringen, werd hals over kop klaargestoomd voor het presidentschap.
Hij moest zijn medische ambities opbergen en kreeg een militaire opleiding in de academie van Homs. Tegen 1999 was hij kolonel en had hij zich ontwikkeld tot een politicus met een technocratisch imago. Zijn vader overleed in 2000. Bashar, op dat moment amper 34 jaar, volgde hem op.
Een valse lente: hoop op hervormingen vervliegt snel
Aanvankelijk leek Bashar een moderniserende leider te kunnen worden. Hij versoepelde mediabeperkingen, liet politieke gevangenen vrij en gaf de Syrische economie een duwtje in de rug. Zijn huwelijk met de westerse Asma al-Akhras versterkte dat beeld. De voormalige investeringsbankier werd in de internationale pers bejubeld als de "Lady Di van het Midden-Oosten".
Toch bleef echte politieke hervorming uit. Het Syrische parlement bleef een stempelmachine voor zijn decreten, en de hervormingen werden al snel teruggedraaid. Het regime viel terug op oude tactieken: repressie, censuur en gevangenschap van critici.
De tiran ontmaskerd: bloedige repressie en oorlog
In 2011, tijdens de Arabische Lente, werd duidelijk hoe ver Assad bereid was te gaan om zijn macht te behouden. Demonstraties in Daraa, waar burgers politieke vrijheid en economische verbeteringen eisten, werden brutaal neergeslagen. Tanks rolden door steden, sluipschutters richtten hun vizier op onschuldigen, en het leger onderdrukte elke vorm van verzet met ijzeren hand.
De repressie culmineerde in de inzet van chemische wapens, waaronder de sarin-aanval op Oost-Ghouta in 2013, waarbij honderden mensen omkwamen. Het Westen veroordeelde de aanslag, maar concrete actie bleef uit. Assad bleef stevig in het zadel dankzij steun van Rusland en Iran, die het regime van militaire en financiële middelen voorzagen.
Een regime dat onder druk barst
Ondanks internationale steun begon Assad's greep op Syrië de laatste jaren te verzwakken. De oorlog in Oekraïne leidde ertoe dat Rusland, zijn belangrijkste bondgenoot, minder middelen kon vrijmaken voor het Syrische conflict. Tegelijkertijd zorgden economische sancties en binnenlandse onvrede voor toenemende druk.
Op 27 november 2024 sloegen verschillende rebellengroepen, onder leiding van Hayat Tahrir al-Sham, de handen ineen voor een grootschalig offensief. Binnen enkele weken vielen strategische steden zoals Aleppo, Hama en Homs in handen van de rebellen. En dan volgde de grote klap: Damascus werd ingenomen.
Het einde van een dynastie?
Het tijdperk-Assad is voorbij. Assad zit bij zijn vrienden in Moskou. Het land is overgeleverd aan de chaos.
De feestende menigten in Damascus vieren niet alleen het einde van een dictatoriaal bewind, maar alvast ook de hoop op een nieuw begin. Of Syrië een toekomst tegemoet gaat zonder de schaduw van de Assad-dynastie, is echter nog lang niet zeker.
Een chirurg in Londen, een president in Damascus, en nu een man in ballingschap. Bashar al-Assad's nalatenschap zal worden herinnerd als een mix van gemiste kansen, bloedige repressie en een regime dat uiteindelijk werd ingehaald door de geschiedenis.
(Foto: Shutterstock)
