De 21 juli-toespraak zoals ze had moeten zijn.
In de vervlogen tijden van koning Boudewijn begon de 21-juli toespraak steevast met “Oeaarde landkenoten”. Dat is nu wel even anders. Koning Filip en de kinderen spreken Nederlands als hun moedertaal. Ook Mathilde heeft danig haar best gedaan om de taal van de Noorderlingen te leren. So far so good. In ons grondwettelijk stelsel mag de Koning geen standpunten innemen. Hij moet “gedekt” worden door de regering. Wat de koning in zijn toespraak allemaal zegt, is er dus met de goedkeuring van de sjarels van Vivaldi. Niet dat de man helemaal geen inbreng zal hebben. Er is wellicht wel wat overleg. Maar de politieke boodschap is die van de Vivaldisten. Dat is bij onze buren niet anders. In Nederland leest Willem ook af wat de regering hem voorschrijft. En in Engeland doet Charles hetzelfde, in navolging van zijn moeder. Wel, wat hebben ze die brave mens Filip dit jaar weer laten zeggen?
Naast de vriendelijke aandacht voor zijn eigen familie - het is trouwens de nationale feestdag op 21 juli - ging het vooral over de crisissen van de voorbije 10 jaar. Wat dat betreft is Filip niet echt gezegend geweest. Hij regeert in het tijdperk waarin de politiek zich volledig heeft vastgereden en de ene crisis na de andere grotendeels zelf heeft veroorzaakt. “We hebben de afgelopen tien jaar samen veel meegemaakt.” Ik kan mij inderdaad voorstellen dat de man, net zoals wij, geregeld met verbaasde blik naar het politiek schouwspel zit te kijken. De aanslagen van 22 maart, dat is zowat de enige crisis waarin de politiek geen hand in had. Met de pandemie ligt dat helemaal anders. De hele coronaperiode werd gekenmerkt door verkeerde maatregelen met een kolossale collaterale schade. Collaterale doden: mensen die geen corona hadden maar wel gestorven zijn door de impact van de maatregelen. We weten niet eens hoeveel. Een ontwrichte economie, met inflatie na het massaal drukken van geld. Faillissementen die nu nog maar aan de oppervlakte komen. De toename van grote kankers en te ver gevorderde diabetes. Een keiharde maatschappelijke polarisatie. De regering die de geloofwaardigheid totaal verloren is.
De volgende crisis die Filip aanhaalt is die van de “extreme droogte”. Het is tegenwoordig in de mode om alles dat met het weer te maken heeft, “extreem” te noemen. Maar of een paar weken bijna geen regen met daarna een behoorlijk natte herfst en winter nu bepaald als een crisis moet worden gezien …. We hebben in België nooit een watertekort gehad. Misschien zag het gazon in het koninklijk paleis er wat gelig uit, en heeft Filip uit sproeischaamte zijn lakeien gevraagd om het gras niet te sproeien. Maar of dat nu bepaald een crisis is…. De overstromingen in Wallonië, dat was andere koek. Maar een koek die gebakken was grotendeels door een missing in het beheer van een dam. Natuurlijk heeft het hard geregend. Maar het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat er overstromingen zijn. Herinner u Ruisbroek in de jaren ’70 van de vorige eeuw. Ons waterbeheer is nog altijd niet wat het moet zijn. Dan de oorlog in Oekraïne. Akkoord, Poetin is hier de cruciale factor. Hij mocht dat land nooit zijn binnengevallen. Aan de andere kant hebben de sukkelaars van diplomaten met "het charisma van een dweil” die wij naar Europa sturen, behoorlijk bijgedragen aan de opgang van het Poetinregime. De zachte heelmeesters van het compromis hebben jarenlang niets durven doen en hebben steeds meer gas van hem gekocht. Met wat gemakkelijk te omzeilen sancties hebben ze de hofleverancier van energie die ze zelf hebben gecreëerd, in de hoek gezet als een schooljongen. Toen destijds Poetin zelf wou aansluiten bij de Nato, hebben ze hem dat geweigerd omdat hij de formulieren niet wilde invullen. Het conflictmodel met de Russen is nooit verlaten geworden. Zelfs niet toen daar de eerste jaren na de val van het Ijzeren Gordijn alle mogelijkheden toe waren. We zitten met een generatie prutsers van politici die een zwaar conflict hadden kunnen voorkomen. Tot in den treuren compromissen zoeken over details, maar de grote problemen raken niet opgelost. Toch kloppen de politici zich trots op de borst over die befaamde compromissen. Ze laten er Filip zelfs een lofzang over aanheffen. Hij heeft het over “een groot gevoel van solidariteit” en “het sluiten van compromissen. We zijn spontaan en pragmatisch. Nu is Filip zelf niet bepaald het toonbeeld van spontaniteit, hoewel dat de laatste jaren wat verbeterd is. Maar of het “pragmatisch” is altijd maar afgezwakte halfbakken compromissen te sluiten in de politiek, dat is nog maar sterk de vraag. Zo wordt het programma van de partijen waar de mensen voor hebben gestemd nooit uitgevoerd. Er is altijd wel een afzwakking. Niemand is tevreden en de mensen hebben het gevoel dat niet naar hen wordt geluisterd. De partijen doen het tegenovergestelde van wat ze beloofd hebben. Het leiderschap en het staatsmanschap ontbreekt totaal. In Rusland zitten we aan de andere kant van de slinger. Daar heerst de dictatuur van één man of hoogstens een aantal oligarchen. De democratie is er ver te zoeken. Het extremistische leiderschap. De politiek bij ons loopt zich zodanig vast in allerlei soorten van compromissen dat extreme partijen als het Vlaams Belang en Godbetert de communisten van de PVDA voet aan de grond krijgen in ons land. Dat neigt naar Poetin. Of we ons daarvoor allemaal op de borst mogen kloppen, is maar zeer de vraag.
“Het openstaan voor meningen die van de onze verschillen …” Kijk, als er nu iets was dat in de coronatijd niet bestond, dan was het dat wel. De ontmenselijking van mensen met een “mening die van de onze verschilt”, is nog nooit zo actueel geweest. Het volstaat even Twitter open te zetten. De polarisatie is er onder de virologen zwaar op vooruit gegaan. Wat is dat trouwens, “onze” mening? Die van Filip? Die van de Vivaldisten? Op zich een toch wel zeer merkwaardig statement waarvan we durven te zeggen dat het gewoon niet eens waar is.
Is daar dan ook de energiecrisis. Het débacle van het sluiten van de kerncentrales. De sluiting van de gaswinning in Europa. De afhankelijkheid van Rusland. Een minister die gewerkt heeft voor Gazprom. De trage en betwijfelbare opgang van “CO2 neutrale energiebronnen”. De politiek om mensen te verplichten minder te consumeren en te verbruiken. De energiecrisis was en is manmade. Dat is niet iets dat toevallig op ons hoofd is komen te vallen.
De conclusie die de koning moest uitspreken komt zeer ongeloofwaardig over: “We hebben de crisissen samen getrotseerd naar ons beste vermogen - en met tastbare resultaten.” De politieke onzekerheid is nog nooit zo groot geweest. Het vertrouwen in de regering nog nooit zo laag. Regeringspartijen neigen naar de kiesdrempel. De politiek rijdt zich overal vast. Er is verre van een oplossing voor het energieprobleem. Economie is ontwricht en instabiel. Door regelneverij loopt het hele staatsbestel spaak. Bedrijven weten niet meer waar ze aan toe zijn, en de mensen ook niet. De pensioenproblematiek is nog altijd niet opgelost en we betalen ons blauw aan belastingen en andere lasten. De collaterale schade van de coronamaatregelen is gigantisch. “… met tastbare resultaten”? Dewelke dan? In Pepinster wachten de mensen na 2 jaar nog altijd op behoorlijke hulp. Vaak na te zijn afgedreigd door verzekeringsmaatschappijen die hen tot lage vergoedingen hebben gedwongen met de duimschroeven van de schimmels in hun huizen strak dichtgedraaid. De “tastbare resultaten” op vlak van de oorlog in Oekraïne zijn legendarisch. Niet één vertegenwoordiger van deze politieke generatie heeft de ballen en het verstand om daarvoor een oplossing te vinden.
Filip legde ook, ondersteund door een Zuiders handgebaar, de nadruk op onze fantastische sociale zekerheid waar we “trots” op kunnen zijn. Uitgeven is altijd gemakkelijk natuurlijk. Maar die nationale “trots” kost ons de voorbije jaren elk jaar 5 % meer. Zowat iedereen is ervan overtuigd dat die “trots” totaal onbetaalbaar is geworden. De hervormingen van de “trots” zijn gewoon levensnoodzakelijk. Maar de politiek is tot stilstand gekomen, en die noodzakelijke hervormingen komen er niet. Intussen blijft de kostprijs sterk doorstijgen. Iets om “trots” op te zijn? Bijlange niet. In de komende jaren gaan we zien hoe noodzakelijk het is om deze nationale onbetaalbare “trots” af te bouwen. We zijn “trots" op een gouden jacht dat we hebben gekocht met veel te veel tierelantijen, maar niet kunnen betalen.
Kortom de hoerastemming die de regering aan de brave man Filip heeft opgelegd, is in de context van de huidige politieke situatie totaal ongepast. Ik mag een alternatief stukje toespraak voorstellen:
Lieve landgenoten,
Mijn regering bakt er niets van. De voorbije 10 jaar hebben we de ene crisis na de andere gekend die maar niet opgelost geraakt. De financiering van de staatsfinanciën is een puinhoop. Door regulitis en de hubris alles in deze wereld te kunnen controleren, hebben de politici zich volledig vastgereden. Onze samenleving is meer gecontroleerd en geregeld dat die van de communisten in de Sovjet-Unie. We zijn niet in staat om leiderschap te tonen. Onze buitenlandse politiek en die van de EU is een totale ramp. Met een oorlog in Oekraïne als een ultiem gevolg van politieke onkunde. Zonder verpinken hebben we omdat de mensen ziek waren, ook nog eens hun fundamentele rechten beperkt. De bedrijven weten niet meer waar ze aan toe zijn in dit kluwen. Mijn regering neemt geen verantwoordelijkheid. De mensen weten ook niet meer waar ze aan toe zijn. Zij hebben het gevoel dat de politiek niet naar hen luistert. Dat de democratie in gevaar is. Het geloof in de media kalft af. De mensen vertrouwen elkaar minder en minder. De polarisatie neemt toe. Er zijn leden van mijn regering die onze welvaart willen kelderen omdat ze denken dat het daardoor over 30 jaar 1 graad kouder zal zijn op aarde. De oppositie wil mijn land splitsen en probeert daarvoor de protestkiezers op haar kar te krijgen. Pffff. Mijn koningschap zal ik mij nog lang herinneren.
Gelukkig hebben we nog humor!
Ik wens u allemaal een gezellige nationale feestdag.
Want ja, Filip stelt vast dat we humor hebben. Die stijlbreuk onder zijn vader Albert, heeft hij gelukkig behouden. Het verbod op humor onder zijn nonkel Boudewijn is gelukkig afgeschaft. Het is één van de punten waar we ons aan kunnen optrekken. Het is nog altijd leutig om in dit land te leven.
Voor elk van u, een gezellige nationale feestdag!
(Michael Verstraeten, Vrijheid)
