Nu apenpokken aanwezig zijn op drie continenten - Europa, Noord-Amerika en Australië - groeit het besef bij virologen, epidemiologen en vaccinologen dat we voor een zeer merkwaardig fenomeen gaat.
Sommigen proberen de burgers de sussen, maar de meeste specialisten blijven toch opvallend voorzichtig. In het begin van de coronacrisis was Covid-19 ook maar een griepje. Die fout willen ze niet meer maken.
In 2003 al schreven Carl Bergstrom en zijn collega’s een artikel in Nature: The role of evolution in the emergence of infectious diseases.
Net als andere experts gebruikt Bergstrom de basishypothese dat er al enkele decennia niet meer gevaccineerd wordt tegen pokken. Apenpokken wordt weliswaar veroorzaakt door een ander virus, maar oudere burgers die gevaccineerd werden tegen pokken hebben wel kruisbescherming tegen apenpokken.
Bergstrom en zijn collega’s: “Het is onduidelijk wanneer, waar en hoe nieuwe pathogenen zoals humaan immunodeficiëntievirus (HIV), apenpokken en ernstige acuut respiratoir syndroom (SARS) de barrières zullen overschrijden die hun natuurlijke reservoirs scheiden van menselijke populaties en de epidemische verspreiding van nieuwe infectieziekten in gang zullen steken.”
Met SARS-CoV-2 leek Bergstrom al eens gelijk te krijgen en nu zou de wetenschapper het opnieuw bij het rechte eind kunnen hebben.
Bergstrom en zijn collegae in het artikel: “Als het niveau van de kudde-immuniteit tegen pokken afneemt bij afwezigheid van voortgezette vaccinatie, verwachten we een toename van de R0 van infecties met apenpokken zij het tot een niveau dat nog steeds minder dan één is (het pokkenvaccin biedt ongeveer 85% kruiselingse immuniteit tegen apenpokken). Onze resultaten suggereren dat deze toename van de effectieve R0 van apenpokken in de menselijke bevolking de kans op evolutie van apenpokken vergroot, waardoor het kan uitgroeien tot een succesvolle menselijke ziekteverwekker.” Zijn we op het punt gekomen waarvoor Bergstrom en zijn collega's in 2003 al gewaarschuwd hebben? Is dit een nieuwe vorm van apenpokken die beter aangepast is om meer mensen ziek te maken?
Tot vandaag is die R0 - het gemiddelde aantal mensen dat de ziekte van één geïnfecteerde persoon oploopt - minder dan 1, wat betekent dat uitbraken van nature verdwijnen. Maar het zou dus uiteindelijk boven die drempel kunnen evolueren en meer langdurige epidemieën kunnen veroorzaken, zoals Carl Bergstrom in 2003 simuleerde. "We zagen apenpokken als een tikkende tijdbom," vertelde hij deze week aan The Atlantic.
Wetenschapper Boghuma Kabisen Titanji merkt in het medium op dat onze kennis van apenpokken gebaseerd is op slechts 1.500 of zo geregistreerde gevallen, vanaf 2018. "Ik heb veel mensen zien schrijven alsof alles wat we weten over apenpokken definitief en afgerond is, maar de realiteit is dat het nog steeds een zeldzame zoönotische infectie is," zei ze. Om die reden: "Ik zit in Team Voorzichtig", zei ze. "We kunnen de informatie niet echt gebruiken wat er gebeurde met eerdere apenpokkenuitbraken om grote uitspraken te doen. Als we iets van COVID hebben geleerd, is het om nederig te zijn."
Communicatie zou in eerste instantie wel eens een van de moeilijkste uitdagingen van apenpokken kunnen zijn, net als bij COVID. "We hebben leiders nodig die zeggen: 'Dit is wat we weten; dit is wat we niet weten; we zullen het uitzoeken; en we komen morgen terug", zei Thomas Inglesby. Maar sommige politici hebben hun geloofwaardigheid helemaal verloren tijdens de recente pandemie, terwijl anderen worden overstemd door zogeheten 'experts' die grote aanhang hebben vergaard. "Plotseling is iedereen een expert in apenpokken," besloot Titanji. Terwijl we amper iets weten.
