In de schaduw van de imposante kathedraal en de glinsterende diamanthandel groeit in Antwerpen een ander symbool van moderniteit en controle: een uitgebreid netwerk van surveillancecamera's. Onder leiding van burgemeester Bart De Wever kondigt de stad trots aan dat het cameranetwerk nog verder zal worden uitgebreid. Terwijl de stad (en bij uitbreiding gans Vlaanderen) zichzelf hult in een web van digitale ogen, rijzen er vragen over privacy, vrijheid en de ware kost van veiligheid.
Met elke draai van de straat lijkt het alsof Big Brother zijn greep verstevigt, de ogen gericht op elk hoekje. Afgelopen week kondigde Bart De Wever (N-VA), burgemeester van Antwerpen, fier aan dat in zijn stad het cameranetwerk nog verder zal worden uitgebreid. In Antwerpen komen er 64 camera's bij in bijna alle districten. Dat brengt het totaal op 819 camera's. “Camera’s zijn een bijzonder dankbaar instrument voor een kordate aanpak van criminaliteit en overlast", aldus Bart De Wever. Maar terwijl de camera's zich vermenigvuldigen blijven de essentiële behoeften van de stad onvervuld. Geen geld voor fietspaden, scholen of openbaar vervoer. Maar wel voor nog meer camera's dus.
Big Bart, De Keizer van Antwerpen, lijkt zeer vastberaden en hij is helaas niet de enige politicus die zo denkt. Onze huidige beleidsmakers kunnen blijkbaar niet stoppen tot elke straat zijn camera heeft. De voorzitter van N-VA lijkt alleszins goed op weg om het record van communistisch Duitsland op een dag te verbreken. In de periode van de DDR was er namelijk één Stasi-agent per 166 inwoners. Stilaan komen we in Antwerpen in de buurt van één camera per 500 inwoners. De cijfers leren ons dat de drang naar meer controle meer in Vlaanderen leeft dan in de rest van ons land. Een klein jaar geleden waren er in België in totaal 4.498 ANPR camera's geregistreerd door de verschillende politiediensten: 216 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; 626 in Wallonië en 3.656 in Vlaanderen. Ik vind dit toch een vrij beangstigende gedachte. Hebben wij hier ooit om gevraagd en überhaupt toestemming voor gegeven? Of is de criminaliteit waarvoor de camera’s zogezegd bedoeld zijn zoveel meer aanwezig in Vlaanderen?
Enkele jaren geleden werd ons wijsgemaakt dat de ANPR-camera’s er kwamen om zware criminelen en terroristen te stoppen. Vandaag begrijpt bijna iedereen dat er nog geen enkele terrorist is gestopt en dat het vooral een intelligent systeem is om zoveel mogelijk burgers boetes te laten betalen als ze net iets te snel rijden met hun wagen.
Helaas komt de drang naar meer controle niet enkel van onze politici. Deze week was er ook een oproep van Nationaal Drugscommissaris Ine Van Wymersch. Zij riep op tot versoepeling van de privacywetgeving om de aanpak van drugscriminaliteit te verbeteren. Ze benadrukt dat de huidige wetten de anonimiteit van criminelen in stand houden, wat het voor de autoriteiten moeilijk maakt om hen op te sporen en te vervolgen. Van Wymersch wijst erop dat de privacyregels politie en justitie belemmeren bij het verkrijgen van cruciale informatie zoals data over internetactiviteiten en postpakketjes. Uiteraard is nagenoeg iedereen tegen criminele activiteiten en zijn er inderdaad acties nodig om deze te verhinderen. Helaas merken we vandaag steeds meer dat echte criminelen wel door de politie worden opgepakt maar dat justitie het nalaat ze te vervolgen. Op vele plaatsen worden agenten zelfs uitgelachen in hun gezicht omdat de criminelen goed genoeg beseffen dat ze een dag later toch weer op vrije voeten zijn. Gelukkig is de overgrote meerderheid van de bevolking geen crimineel en moeten wij niet allemaal constant gemonitord en gefilmd worden.
Enkele jaren geleden werd ons wijsgemaakt dat de ANPR-camera’s er kwamen om zware criminelen en terroristen te stoppen. Vandaag begrijpt bijna iedereen dat er nog geen enkele terrorist is gestopt en dat het vooral een intelligent systeem is om zoveel mogelijk burgers boetes te laten betalen als ze net iets te snel rijden met hun wagen. Helaas moesten we deze week ook weer constateren dat mensen die dan echt wel zwaar in de fout gaan gewoon geen straf krijgen. Ik heb het natuurlijk over de bekende voetballer Sofian Kiyine (26) van OH Leuven, die vorig jaar op waanzinnige wijze met zijn auto crashte in een sporthal in de provincie Luik met 1,72 promille alcohol in zijn bloed. Hij kreeg opschorting van straf, de rechtbank vindt dat genoeg. Dat wil dus zeggen dat hij zelfs geen één euro boete moet betalen. Het moet dan toch niet verbazen dat steeds meer mensen hun geloof in de politiek en justitie verliezen?
Ik verzet me alleszins tegen het idee van een samenleving waarin we voortdurend onder toezicht staan en waar al onze activiteiten in de openbare ruimte worden geregistreerd. Dit is momenteel al de realiteit in China, waar de overheid een alziend oog en oor heeft. Het surveillancesysteem maakt uitgebreid gebruik van straatcamera's, met naar schatting al meer dan 540 miljoen in 2021. Deze zijn uitgerust met gezichtsherkenningstechnologie waarmee individuen kunnen worden geïdentificeerd. Gaande van verkeersovertreders en winkeldieven over spijbelaars en potentiële criminelen tot politieke dissidenten. Bovendien wordt hun online communicatie dagelijks gemonitord in een grootschalige surveillancepraktijk. Het is verontrustend om te zien hoe we steeds meer op het communistische China beginnen te lijken. Ik hoop oprecht dat steeds meer mensen wakker worden en zich uitspreken tegen deze ontwikkeling. Mijn voorkeur gaat uit naar een leven zonder de constante aanwezigheid van Big Brother. Ik hoop dat dit ook voor jullie geldt?
Steven Arrazola de Oñate
