Nieuwe Britse geheime documenten van de inlichtingendiensten en de overheid uit 1990 tonen aan dat de Britten en de Amerikanen in de aanloop van de eerste Golfoorlog van 90-91 niet helemaal op dezelfde lijn zaten. Samengevat was de Britse houding een stuk voorzichtiger dan de Amerikaanse.
De CIA, MI6 en het Joint Intelligence Committee (JIC) waren intensief betrokken bij het verzamelen van inlichtingen die van cruciaal belang zouden blijken voor de uiteindelijke ondergang van Saddam Hussein.
In augustus 1990 bezette Irak Koeweit in een korte invasie die twee dagen duurde.
Irak viel meer bepaald op 2 augustus Koeweit binnen. Het Koeweitse leger kon slechts enkele uren symbolisch weerstand bieden, en was na 12 uur verslagen of uitgeweken. Op 4 augustus waren de laatste verzetshaarden overwonnen. De Iraakse president Saddam Hoessein verklaarde dat Koeweit een provincie van Irak was.
Tussen begin augustus en medio januari 91 was er intensief contact tussen MI5 en de CIA. Britse spionnen en ambtenaren waren eerder minachtend over Amerikaanse inlichtingenbeoordelingen van de militaire opties van Saddam Hoessein vóór het begin van die eerste Golfoorlog, blijkt uit die vrijgegeven documenten.
Het Verenigd Koninkrijk en andere geallieerde landen waren zelfs enigszins gealarmeerd door 'vergezochte' CIA-waarschuwingen over het potentieel van de Iraakse dictator in het najaar van 1990.
In documenten met de vermelding 'Secret - UK eyes only' vertelden ze aan Londen hoe sommige analisten in Washington hadden gespeculeerd dat Saddam Hussein een symbolische datum zou kunnen gebruiken om een 'dramatische' aanval uit te voeren op een buurland, bijvoorbeeld Israël.
Verjaardagen die door de CIA werden gemarkeerd, waren 6 oktober voor de Arabisch-Israëlische oorlog van 1973, 23 oktober voor de bomaanslag op de kazerne in Beiroet in 1983 en 20 november voor de inbeslagname van de Grote Moskee in Saoedi-Arabië.
De CIA informeerde functionarissen van geallieerde landen hierover op 3 oktober 1990, twee maanden nadat Irak zijn olierijke buurland was binnengevallen.
Op een telegram schreef een spion van MI6: 'Je zou de laatste CIA-lezing over Irak/Koeweit moeten zien. Ik ben blij dat we de afgelopen dagen niet besmet zijn geraakt door hun plotselinge koorts. De specifieke data die ze noemen als mogelijke data voor een Iraakse aanval lijken me overbodig.'
Een vredesakkoord was geopperd door de toenmalige Franse president François Mitterrand te midden van de angst dat Sadam Hussein zou escaleren, waaronder het gebruik van gijzelaars als menselijk schild of het nemen van militaire actie in Israël of Jordanië om meer landen in het conflict te slepen.
Wijlen Sir Antony Acland, de toenmalige Britse ambassadeur in de VS, schreef volgens het Britse Metro dat hoewel de troepen van Hussein zich in een defensieve houding bevonden, sommige analisten in Washington 'gebiologeerd' waren geraakt door de dreiging van een preventieve aanval.
Het bericht werd verzonden toen honderdduizenden troepen uit westerse en Arabische landen zich rond de rijke Golfstaat vormden, terwijl de VS een strijdplan samenstelden dat bekend zou worden als Operatie Desert Storm.
Sir Antony, die het Joint Intelligence Committee (JIC) vertegenwoordigde, waarvan hij eerder voorzitter was geweest, zei: 'De CIA gelooft niet dat hij [Hussein] denkt dat zijn manoeuvreerruimte op is (bijvoorbeeld zijn pogingen om te spelen met de Mitterrand-toespraak).'
'Hij had ook nog hoop op de gijzelingskaart en had Iran nog niet helemaal opgegeven. Maar de CIA gaf toe dat ze minder vertrouwen hadden in hun beoordeling dan ze eerder hadden. Het is moeilijk om te weten hoe serieus je dit alles moet nemen, vooral de veronderstellingen, waarvan sommige nogal vergezocht lijken.’
'Onze indruk is dat sommige Amerikanen zichzelf onnodig zouden kunnen opwinden door het probleem te overanalyseren (zoals een analist het tegen me zei, terwijl ze elkaar spookverhalen zaten te vertellen).'
'Maar de briefing van vandaag was een formele aangelegenheid, waarbij de CIA voorzichtig is met wat ze zeggen. Mijn Australische en Canadese collega's waren allebei geschrokken van enkele van de zinnen die de CIA gebruikte om de gebeurtenissen van afgelopen weekend te beschrijven. (...) Amerikaanse analisten laten zich betoveren door de data.”
Scenario's die de VS destijds voor ogen hadden, waren onder meer dat Hoessein het 'terroristische wapen' gebruikte of de vijandelijkheden uitbreidde naar buurlanden.
Een mogelijkheid was een regelrechte aanval op Israël, maar dat was zeer onwaarschijnlijk, "gezien de waarschijnlijkheid van een overweldigende Israëlische reactie," schreef Sir Antony.
Een meer waarschijnlijke optie zou zijn om troepen naar Jordanië te sturen (met of zonder Jordaanse instemming) onder het voorwendsel dat Jordanië op het punt stond door Israël te worden aangevallen. Saddams doel met een dergelijke truc zou zijn om een aanval op hem in Koeweit te voorkomen door een politieke crisis in Jordanië/Israël te creëren die de Arabische deelname aan de alliantie zou kunnen verzwakken
'Zo'n truc werkt misschien niet, maar het was wel een optie. Andere opties die Saddam zou hebben als hij dacht dat er een oorlog dreigde, zouden het terroristische wapen zijn, of om zich bijvoorbeeld terug te trekken naar het midden in Koeweit’.
'Het probleem was dat, hoewel er geen manier was om Saddams bedoelingen te kennen, en hoewel hij zeker niet suïcidaal was, hij de gevolgen van zijn daden verkeerd kon inschatten.'
Een Britse expert aan Metro: 'De Britten zijn over het algemeen stoïcijnser en dat werkt door in de inlichtingenwereld. Je kunt aan de documenten zien dat de Amerikanen ideeën beginnen te spinnen die ze hebben over Saddam Hoessein en zijn opties voor preventieve militaire actie.’
'Het verschil is dat we in het Verenigd Koninkrijk graag denken dat onze ambtenaren neutraal zijn en dat het spinnen in Westminster gebeurt. Het Amerikaanse systeem betekent dat wanneer er een nieuwe president komt, de meeste ambtenaren ook worden vervangen.”
Terug naar de verovering van Koeweit. Deze keer had Saddam Hoessein de juiste militaire inschatting gemaakt (Koeweit was inderdaad militair zwak), maar een verkeerde inschatting van de internationale opinie. Hij hoopte dat de Amerikanen en andere Arabische staten de invasie wel wat over hun kant zouden laten gaan zolang de olie-export maar in stand zou blijven. Er was nu echter geen andere grote mogendheid meer om Irak te steunen en Saddam Hoessein had de internationale reactie volkomen verkeerd ingeschat.
In rap tempo werd Irak economisch en diplomatiek geïsoleerd, werden import- en exportsancties opgelegd en vormde zich onder leiding van de VS een coalitie die in Saoedi-Arabië een door generaal Norman Schwarzkopf geleide invasiemacht begon op te bouwen.
De enige partijen met enige sympathie voor de Iraakse zaak waren Jemen, de PLO en Jordanië. Pogingen om met deze landen een Arabisch front te vormen en de oorlog te presenteren als een Arabische oorlog tegen de Amerikaanse 'imperialisten' faalden echter. Dit was het begin van de Golfoorlog van 1990-1991.
Tijdens de oorlog vuurde Irak Scud-raketten af op Israël en Saoedi-Arabië.
De bezetting werd begin 1991 met Operatie Desert Storm door geallieerde strijdkrachten onder aanvoering van de Verenigde Staten ongedaan gemaakt.
Op 17 januari 1991, twee dagen na het aflopen van het ultimatum, begon de coalitie een luchtoffensief tegen Irak.
Desert Storm bestond uit een 40-daagse luchtoorlog gevolgd door een grondoorlog van 100 uur. In deze oorlog werd de Iraakse luchtmacht eerst vleugellam gemaakt en werd vervolgens de (militaire) infrastructuur gebombardeerd, waarna grondtroepen de verzwakte Iraakse troepen konden overweldigen. Het werd een groot militair fiasco voor Saddam; hij werd uit Koeweit verdreven, geallieerde troepen trokken Zuid-Irak binnen en in zowel het zuiden als het Koerdische noorden kwam de bevolking in opstand.
foto: Us Army wikipedia
