Na ruim anderhalf jaar is duidelijk dat de COVID-19-crisis niet alleen draait om het bestrijden van een virus maar brede en indringende maatschappelijke impact heeft: een enorme druk op de (reguliere) gezondheidszorg, toegenomen achterstanden in het onderwijs en grote verliezen in sommige culturele en economische sectoren, terwijl andere sectoren juist floreren. Hoewel de vaccinatiecampagne volop draait, is de pandemie nog niet achter de rug en is onzeker hoe het verdere verloop ervan zal zijn.
Wat betekent dat voor de langetermijnopgaven voor beleid? Het is met deze vraag dat de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) samen een studie hebben gedaan om die strategische beleidsvragen voor de komende vijf jaar in beeld te brengen. Hierbij is zowel naar de ontwikkeling van de COVID-19 pandemie gekeken als naar de bredere impact van de pandemie op het gebied van de volksgezondheid, maatschappelijke samenhang, economie, duurzaamheid, digitalisering en bestuur & recht.
Het is volgens de studie onzeker hoe de pandemie zich verder zal ontwikkelen. Is die voorbij als iedereen gevaccineerd is, of ontstaan er straks nieuwe varianten waartegen de vaccins minder effectief zijn? Wat zijn de maatschappelijke effecten?
Scenario's kunnen het beleid handvatten bieden om met deze onzekerheden om te gaan. De WRR en de KNAW hebben daarom vijf scenario's ontwikkeld voor het verloop van de COVID-19-pandemie. Het gaat bij scenario’s niet om ’voorspellen’, maar om het schetsen van waarschijnlijke toekomsten om het strategisch denken te verruimen en zo de ontwikkeling van robuust beleid te faciliteren, ongeacht het scenario dat zich ontvouwt.
De scenario’s zijn plausibel, maar vraag is of wel alle scenario’s uitgetekend werden. Uiteraard kennen we de toekomst niet, maar bij een dergelijke denkoefening is het de bedoeling ook het ondenkbare te beschrijven.
Het grootste gebrek is het ontbreken van probabiliteiten. Welk scenario is het meest denkbare? Het optimistische eerste scenario of het worst case scenario. Dat zou de oefening een stuk realistischer gemaakt hebben. Tot slot kunnen de termen beter: corona is niet te vergelijken met griep (ander virus) en vraag is ook of de laatste wetenschappelijke inzichten over vaccinatie en besmetting wel werden meegenomen in de analyse.
