Toen een team van Noorse en Amerikaanse wetenschappers op 25 januari 1995 een raket lanceerde, met instrumenten aan boord waarmee de wetenschappers het Noorderlicht hoopten te bestuderen, barstte er bijna een nucleaire oorlog uit.
De raket, een Black Brant XII viertraps onderzoeksraket, (zie foto) was in de vroege ochtend van 25 januari 1995 door een team van Noorse en Amerikaanse wetenschappers vanaf de Andøya lanceerbasis in Noorwegen gelanceerd. Aan boord van de raket bevonden zich wetenschappelijke instrumenten waarmee de wetenschappers het Noorderlicht hoopten te bestuderen.
Voor de Russen leek de raket door diens snelheid, hoogte en route echter op een ‘Trident II’, een intercontinentale raket met nucleaire lading die vanaf Amerikaanse onderzeeërs kan worden afgevuurd.
Toen de Black Brant XII-raket hoogte won, werd deze gedetecteerd door het Olenegorsk-radarstation in de oblast Moermansk. Voor de radaroperators leek de raket dus op een door de Amerikaanse marine onderzeeër gelanceerde Trident-raket, waardoor het Russische leger aanvankelijk het traject van de raket verkeerd interpreteerde als de voorloper van een mogelijke aanval door raketten van onderzeeërs.
Het Russische systeem stuurde een signaal naar de nucleaire koffer van toenmalig president Boris Jeltsin, waarna het aftellen voor een vergeldingsaanval begon. Minuten voordat die zou beginnen, werd het misverstand ontdekt.
President Jeltsin vermeldde de volgende dag dat hij de nucleaire koffer had gebruikt, maar dit werd in Rusland afgedaan als dronken grootspraak, bedoeld om de aandacht af te leiden van de Eerste Tsjetsjeense Oorlog die op dat moment aan de gang was.
In het Westen wordt wel verbaasd gereageerd op de opmerking van Jeltsin, omdat Oslo van te voren veel informatie had gegeven over de lancering van zijn raket, die bovendien meer dan duizend kilometer van het Russische vasteland in zee terechtkwam.
De Noorse ambassadeur sprak nadien met een hoge Russische ambtenaar van het ministerie van buitenlandse zaken. Oslo wil weten waarom Rusland zo veel verwarring stichtte, terwijl het volledig op de hoogte was van de lancering, die onderdeel uitmaakte van een wetenschappelijk programma. Details over het gesprek zijn niet bekendgemaakt. „We hebben gezegd dat we betreuren dat president Jeltsin heeft verklaard dat er een mogelijkheid bestond dat de paraatheid van het Russische leger werd beproefd”, aldus het Noorse ministerie van Buitenlandse Zaken.
Veel historici beschouwen het incident als één van de ernstigste nucleaire crises in de geschiedenis. Het Noorse raket-incident was de eerste en voor zover bekend de enige keer dat een kernmacht haar nucleaire koffer activeerde en zich voorbereidde op het uitvoeren van een nucleaire aanval.
Hoe zit dat vandaag? Poetin heeft de koffer (cheget) en ook minister van Defensie Sergej Sjojgoe en Valeri Gerasimov, chef Defensiestaf beschikken ook over een atoomkoffertje. Er is toestemming van twee van de drie nodig met Poetin als basis. Het Russische commandosysteem is er immers op gericht binnen tien minuten toestemming te krijgen van de president, de minister van Defensie en/of de chef van de generale staf via die nucleaire koffer.
