Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.
Op sociale media wordt strijd geleverd om de waarheid. Desinformatie, fake news en polaristatie zijn de modewoorden van de jaren twintig. Wie een ‘andere’ mening deelt, krijgt meteen de polariserende stempel ‘anti’ van diegenen die menen aan de juiste kant van de geschiedenis te staan. Uiteraard is het nodig om te controleren en te voorkomen dat pertinente leugens mensen gericht fout zouden desinformeren. Maar wie bepaalt wat goed, fout, juist en waar is, en wie controleert de controleurs? Daar wringt het schoentje.
Bij ons zijn het de factcheckers van Knack die waken over de grote waarheid op de sociale media. Doch, volgens Europees Parlementslid Tom Vandendriessche (Vlaams Belang) gaan die lang niet zo ‘onafhankelijk’ te werk als zij zelf beweren. Vandendriesche beschuldigt Knack van het manipuleren van de publieke opinie. "Zogezegd onafhankelijke factcheckers trachtten een Ministerie van Waarheid te zijn, terwijl het louter vermomde linkse oppositie is”, aldus Vandendriesche.
Het weekblad Knack wordt door Facebook betaald om factchecks uit te voeren. Deze factchecks worden gebruikt om gebruikers en pagina’s op Facebook te sanctioneren als die - volegens Knack - nepnieuws verspreiden. Wie ‘de gecontroleerde waarheid’ geweld aan doet, krijgt nog slechts beperkte toegang tot Facebook, of wordt er al dan niet tijdelijk van het platform gegooid. En zo komen we weer uit bij de vraag wat is waar en wat nep.
Vandendriesche beschuldigt Knack ervan zelf fake news te verspreiden en haalt het voorbeeld aan van ‘een incident’ met een gelekt intern document (30 pagina’s) van Europees Commissaris Helena Dalli – een Maltees politica en Europees commissaris voor Gelijke Kansen – waarin zij richtlijnen had voorzien voor ‘inclusief taalgebruik’ rond de feestdagen. Zo werd het aangeraden om niet te verwijzen naar de christelijke aard en woorden als ‘Kerst’ niet langer te gebruiken. In plaats van woorden als Maria en John, moest men eerder inclusieve namen als Malika en Julio gebruiken. Kerstmis was niet inclusief genoeg, en moest dus vervangen worden door ‘prettige feestdagen.’
In een artikel van 17 december besloot Knack om de claim dat de EU een “actieplan had om Kerstmis af te schaffen” te evalueren. Het beriep zich op claims van verscheidene politici, waaronder Theo Francken en Gerolf Annemans. Knack erkende dat dat document bestond - genaamd ‘Union of Equality’ - maar aangezien de aanbevelingen voor EU-ambtenaren waren en niet voor EU-burgers, achtte Knack de claim onwaar. Meer nog, de Factcheckers draaiden de zaak om. Het niet-bindend karakter van de richtlijnen was voor Knack voldoende om politici - lees: de klokkenluiders - te betichten van het verspreiden van fake news. Knack deed evenwel geen factcheck op de uitspraken van Europees Parlementslid Tom Vandendriessche die - volens hem - feitelijk helemaal correct waren. Doch, Facebook gebruikte de aanbevelingen van Knack de pagina van Vandendriesche te sanctioneren.
Vandendriesche laat weten dat hij helemaal niet claimt dat de EU Kerstmis tracht af te schaffen, maar wel dat de commissaris Dalli de term ‘Kerst’ wou afschaffen wegens niet inclusief genoeg. Knack weigerde evenwel om dit recht te zetten. “De grenzen van vrije meningsuiting worden bepaald door een rechter, niet door een “onafhankelijke” factchecker of een medewerker van Facebook”, zegt Vandendriessche in een reactie. ”Wat offline legaal is, moet online legaal zijn. Wij zullen censuur blijven bestrijden en de vrije meningsuiting verdedigen.”
