Een rapport over de verkiezingen toont aan dat meer dan 2.100 kiezers een onrechtmatige stem uitbrachten. Dinsdag beslist het Vlaams Parlement of er hertellingen komen en zelfs of we een nieuwe stembusgang krijgen.
“Er zijn fouten gebeurd en die hebben mogelijk een impact op de zetelverdeling. Dit kan je niet zomaar naast je neerleggen,” zegt Tom Ongena, ontslagnemend voorzitter van Open Vld, na het rapport van het college van deskundigen over de verkiezingen.
Kleine menselijke foutenmarge?
Het rapport bevestigt eerdere getuigenissen. Heel wat stemmers kregen verkeerde elektronische stembiljetten. Uit tellingen in Brussel en Duitstalig België, en een steekproef in Vlaanderen, blijkt dat 2.171 kiezers de foute stembiljetten kregen. Bijna 1.700 daarvan waren in Brussel. Het panel concludeert dat dit probleem een impact kon hebben op de zetelverdeling.
De fouten gebeurden op 9 juni in verschillende richtingen. 16- en 17-jarigen en niet-Belgische Europeanen konden soms op alle parlementen stemmen, terwijl zij normaal alleen Europees mochten stemmen. Maar ook meerderjarige Belgen stemden soms alleen voor het Europees Parlement.
De experts zeggen dat de oorzaak ligt in menselijke fouten bij het toewijzen van de chipkaarten waarmee kiezers moesten stemmen. “Na iedere stem moesten voorzitters de chipkaarten resettenn en dat ging soms fout.
Grote impact
In de vijf Vlaamse kantons werden 399 foutieve stemmen vastgesteld, of 0,2 procent van het aantal uitgebrachte stemmen. In Brussel gaat het om 0,3 procent van de stemmen. Die kleine percentages kunnen de zetelverdeling beïnvloed hebben, want sommige zetels werden met minder dan vijfhonderd stemmen verschil gewonnen.
De liberalen, slechte verliezers dat ze zijn, dienden kort na de verkiezingen bezwaar in tegen de resultaten van de Brusselse kieskring voor het Vlaams Parlement. Ze vroegen een hertelling van de stemmen op basis van de aanstiplijsten van alle mogelijke kantons. Voor de geloofwaardigheid van het Vlaams Parlement vonden ze dat de enige logische oplossing.
Woensdagmiddag kregen alle Vlaams Parlementsleden het rapport van het college doorgestuurd. Dinsdag moeten de parlementsleden beslissen of het bezwaar van de liberalen gegrond was. In dat geval richt de vergadering weer een of andere debiele commissie voor geloofsbrieven op. Die komt dan met voorstellen.
Om tot nieuwe verkiezingen over te gaan, moet aangetoond worden dat fouten op grote schaal invloed hadden op de zetelverdeling. Daarom diende Open Vld geen bezwaar in voor het Brussels Parlement, maar wel voor de Brusselse kieskring van het Vlaams Parlement, waar ze dertien stemmen tekort kwamen voor een extra zetel.
De eerste keer?
Op lokaal niveau zijn er antecedenten. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen moesten de inwoners van Bilzen opnieuw stemmen omdat onrechtmatige stemmen een doorslaggevende rol speelden. Nu er sprake is van onrechtmatige stemmen op grote schaal, kunnen er voor het Vlaams Parlement hertellingen of zelfs een (gedeeltelijke) nietigverklaring van de verkiezingen komen.
Toch blijft die kans klein, omdat de pas verkozen parlementsleden zelf moeten beslissen over de geldigheid van hun verkiezing. En die gaan hun posities echt niet gaan afgeven. In 2020 werd België hiervoor zelfs veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
Vanuit politiek oogpunt wil geen enkele partij deze doos van Pandora openen. Het is erg moeilijk om de concrete impact van die stemmen na te gaan want je kunt nooit achterhalen dat die kiezers bijvoorbeeld voor Open Vld hadden gestemd. Ook om praktische redenen lijkt een nieuwe stembusgang dan ook weinig kans te maken. Dan zou je alle Brusselaars opnieuw moeten laten stemmen in de zomervakantie, niet alleen de Nederlandstaligen. Dat lijkt me totaal onrealistisch, maar wel de correcte beslissing.
Dan zie je maar. Zelfs een, zogezegd democratisch, land zoals België maakt de afweging of alheilige democratie wint van prakticaliteiten en postjespolitiek.
