Vlaamse regeringsvorming: een strijd om symbolen, sancties en structuren.
De klok tikt onverbiddelijk verder voor de Vlaamse regeringsonderhandelaars, maar ondanks 18 uur non-stop vergaderen, blijft er nog altijd een flinke berg knelpunten op tafel liggen. Waar men aanvankelijk hoopte op een snelle doorbraak, liggen de standpunten van de N-VA, Vooruit en CD&V nog mijlenver uit elkaar over enkele cruciale dossiers. En dan hebben we het niet over de kleur van de tapijten in het parlement, maar over fundamentele kwesties die de Vlaamse politieke arena grondig kunnen hervormen.
Na een marathononderhandeling van 18 uur deed het onderhandelingsteam vrijdagochtend rond 5 uur het licht uit, zonder witte rook. Volgens formateur Matthias Diependaele (N-VA) zijn er "wel wat knelpunten weggewerkt", maar blijven er een tiental gevoelige onderwerpen liggen die op elk moment de sfeer kunnen doen ontploffen. Conner Rousseau, de flamboyante voorzitter van Vooruit, liet er geen twijfel over bestaan: “We zijn er nog lang niet.” Een nieuwe ronde werd daarom gepland voor vrijdag 11 uur, in de hoop dat een frisse kop en een stevige koffie wonderen zouden kunnen verrichten.
Het land van de symbolen
Een van de hardnekkigste knelpunten is de kwestie van de afschaffing van de provincies. De N-VA wil af van deze tussenschakel in het politieke systeem en streeft naar een slanker, efficiënter Vlaanderen, met minder overbodige structuren en meer daadkracht. Dit standpunt wordt gedeeld door Vooruit, die graag de schaar zet in het aantal parlementariërs, met een afbouw van 124 naar 100 zetels. Doch, zoals verwacht komt CD&V in het verweer. De christendemocraten zien in de provincies een belangrijke bestuurslaag en willen niet zomaar meegaan in de afbouw ervan. De provincies vormen voor hen de buffer tussen de lokale besturen en de Vlaamse overheid, een vangnet dat men niet zonder slag of stoot laat wegvallen.
Geloof en politiek
Dan is er ook de kwestie van politieke en religieuze symbolen. De N-VA wil een rigide neutraliteit in overheidsfuncties en het onderwijs invoeren. Dit betekent onder meer een verbod op hoofddoeken en andere levensbeschouwelijke uitingen voor ambtenaren en leerkrachten in openbare instellingen. Een maatregel die flink tegen de borst stuit bij CD&V en Vooruit, waar men meer belang hecht aan individuele vrijheid en diversiteit. Deze symbolische strijd is veel meer dan een politieke vingeroefening; het raakt aan diepgewortelde ideologische waarden en belooft nog voor heel wat vuurwerk te zorgen.
Sancties en smartphones op school: het nieuwe Vlaanderen?
Waar er dan wel vooruitgang werd geboekt, is op het vlak van onderwijs en de rol van ouders. Een akkoord werd bereikt over een verbod op smartphones in het lager onderwijs, een maatregel waar Vooruit en CD&V hun schouders onder zetten. Ouders die de schoolregels aan hun laars lappen, bijvoorbeeld door hun kinderen onvoldoende Nederlands te laten spreken of andere afspraken niet na te komen, riskeren bovendien financiële sancties. Dit was dan weer een harde eis van de N-VA, die pleit voor een strengere aanpak van ouders die de regels niet naleven. De exacte details van deze sancties zijn nog niet helemaal uitgewerkt, maar het is duidelijk dat het Vlaamse onderwijslandschap er de komende jaren heel anders kan gaan uitzien.
Agrarische toekomst en stikstofstrijd
Op het platteland is er inmiddels ook enigszins ademruimte gekomen in de discussie over landbouwgronden. CD&V had zich fel verzet tegen het idee dat overheden en natuurorganisaties landbouwgrond zouden opkopen, waardoor boeren steeds minder toegang zouden hebben tot deze essentiële percelen. Een akkoord werd bereikt waarbij een voorkooprecht voor boeren wordt ingevoerd, zodat zij niet buitenspel komen te staan. Een klassiek compromis waar iedereen met kromme tenen maar een tikkeltje tevreden mee lijkt te zijn.
De stikstofdiscussie, het dossier dat Vlaanderen maandenlang in zijn greep hield, lijkt eveneens een 'oplossing' te hebben gevonden, al is die eerder van symbolische aard. De tekst die nu in het regeerakkoord wordt opgenomen, stelt dat het stikstofbeleid vanaf 2031 gebaseerd zal zijn op de uitstoot en niet langer op de neerslag van stikstof in de natuur. Hoewel dit klinkt als een nieuw standpunt, is het niets meer dan een herhaling van het reeds gestemde decreet. Sammy Mahdi, de voorzitter van CD&V, wilde deze passage koste wat kost in het akkoord krijgen, maar uiteindelijk verandert dit weinig aan de feiten op het terrein.
De strijd om de postjes
Mocht het de onderhandelaars lukken om de laatste knopen door te hakken – en dat is nog lang niet zeker – dan wacht er een nieuwe arena: de strijd om de ministerposten. Voorlopig blijft het gissen wie de grote politieke prijzen in ontvangst mag nemen, maar insiders wijzen erop dat zaterdag een cruciale dag zal worden. Dan kunnen de stoelendans en de achterkamergesprekken volop beginnen.
Zondag staan de ledencongressen van de partijen gepland, waar het regeerakkoord moet worden goedgekeurd. Mocht dit vlot verlopen, dan kan Matthias Diependaele maandag als kersverse minister-president naar het parlement trekken voor zijn beleidsverklaring. Maar in de wereld van de politiek is niets zeker tot de laatste handtekening is gezet.
