Elke vrijdag van maart coveren we de grootste mysteries en schandalen uit de sportwereld. Vandaag gaan we iets dieper in op het fenomeen matchfixing in de sport.
Hoewel wedstrijdvervalsing tot veel consternatie leidt wanneer het ontdekt wordt, is het fenomeen al zo oud als sport zelf. Reeds in de Klassieke Oudheid zetten stadstaten grote sommen geld in om het resultaat van wedstrijden op de Olympische Spelen te manipuleren of lieten atleten zich omkopen. Dat laatste druiste echter ook in die tijd al in tegen hun eedaflegging, waarin de atleten zweerden de integriteit van hun sport niet in gevaar te brengen. Het niet naleven van deze eed kon strenge straffen tot gevolg hebben.
Desondanks bleef wedstrijdvervalsing een wijdverspreid fenomeen. Ook in België bestaat er een lange geschiedenis van matchfixing, vooral in het voetbal en in het tennis. In de jaren '60 kwamen bijvoorbeeld de omkoopschandalen Turnhout-Beringen en Lierse-Cercle Brugge aan het licht. In het eerste geval kochten bestuursleden van Turnhout drie spelers van Beringen om, om de wedstrijd te verliezen. In het tweede geval beschuldigde Lierse-verdediger Walter Bogaerts de ondervoorzitter van Cercle Brugge van omkoping. Hoewel dit laatste nooit bewezen werd, werd Cercle wel door de KBVB naar derde klasse verwezen. Ook in 1984, 1997, 1999, 2005 en 2006 werd de Belgische voetbalwereld opgeschrikt door omkoopschandalen.
Recent werden er door het federaal parket in 2018 huiszoekingen gedaan in onderzoeken naar wedstrijdvervalsing in de tennis- en in de voetbalwereld. In juni 2018 werden er 13 mensen van een Armeens-Belgische criminele organisatie aangehouden op verdenking van wedstrijdmanipulatie in het tennis. Op 10 oktober 2018 kwam de operatie Propere Handen in het voetbal uit. Zo'n 33 mensen werden opgepakt op basis van verdenking van matchfixing in de degradatiewedstrijd tussen KV Mechelen en Waasland-Beveren. Zowel spelersmakelaars Dejan Veljkovic en Mogi Bayat als toparbiters Bart Vertenten en Sébastien Delferière zouden hierbij betrokken zijn.
Matchfixing bestaat in verschillende vormen en is vaak moeilijk te bewijzen. Sommige grote sportevenementen (zoals de bokswedstrijd tussen Muhammad Ali en Sonny Liston) en wereldwijd bekende topsporters (zoals Tom Brady in de NFL) werden doorheen de geschiedenis verdacht van wedstrijdfraude, ondanks dat er weinig tot geen bewijzen gevonden konden worden. Dergelijke verdenkingen brengen heel wat discussie teweeg bij het publiek en blijven de personen in kwestie nog lange tijd achtervolgen.
Een van de grootste schandalen rond wedstrijdvervalsingen die echter nooit bewezen werden, is de zesde NBA-wedstrijd in de Western Conference Finals tussen de Sacramento Kings en de Los Angeles Lakers in 2002. Ook hier vormen drie scheidsrechters de spilfiguren in de theorieën rond matchfixing.
Op 31 mei 2002 werd de zesde wedstrijd in de Western Conference Finals, één van de hoogste professionele competities van het Amerikaanse basketbal, beslecht tussen de Los Angeles Lakers en de Sacramento Kings. De Kings hadden de beste notering in het reguliere seizoen en hadden nog maar één overwinning nodig om zich te plaatsen voor de NBA-finales. Hoewel zij een duidelijk overwicht hadden, kwamen de Lakers, met in hun rangen het dynamische duo Shaquille O'Neal en Kobe Bryant, als overwinnaars uit de wedstrijd. De Lakers wonnen ook de zevende wedstrijd van de competitie, wat hen uiteindelijk een three-peat opleverde, ofwel drie consecutieve kampioenstitels.
De Conference Finals van dat jaar worden als de beste reeks in de geschiedenis van de NBA play-offs gezien. De laatste vier wedstrijden werden pas in de laatste seconden beslist, twee wedstrijden werden gewonnen met een buzzer beater (een basket op de laatste seconde van het laatste kwart, wanneer de buzzer afgaat) en de laatste wedstrijd, Game 7, werd pas na verlengingen beslist. Desondanks werd de competitie overschaduwd door beschuldigingen van corruptie, die echter nooit bewezen werden, maar waarrond wel verschillende complottheorieën ontstonden. Deze theorieën over de matchvervalsing van Game 6 bestaan niet slechts in de geest van gedesillusioneerde Kings-fans. De wedstrijd wordt gezien als één van de slechtst voorgezeten wedstrijden in de geschiedenis van de NBA, waardoor velen zelfs hooggeplaatste leidinggevenden verdenken van inmenging en foul play.
Een van de belangrijkste punten die aangehaald worden als bewijs van matchfixing, is het grote verschil aan vrijworpen in het vierde (en laatste) kwart van de wedstrijd. Volgens de statistieken hadden de Lakers tot dan toe een gemiddelde van 22 vrijworpen in elke wedstrijd van de competitie. Maar in Game 6 kregen de LA Lakers in het vierde kwart alleen al 27 vrijworpen toegekend. In totaal maakten de Lakers 40 vrijworpen in Game 6, een erg hoog aantal vergeleken met de 25 vrijworpen toegekend aan de Sacramento Kings. Op onderstaande video worden alle fases weergegeven in het laatste kwartier van de wedstrijd, waarin de arbiters de fout bliezen.
[embed]
[/embed]Beide centers van de Sacramento Kings, Scot Pollard en Vlade Divac, moesten in het vierde kwart naar de kant wegens foutenoverlast. Pollard werd met nog maar elf spelminuten op het bord door de scheidsrechters uitgesloten. Op minuut 3:52 van bovenstaande video is te zien hoe point-guard Mike Bibby van de Kings tegen het parket wordt gewerkt door een elleboogstoot van Kobe Bryant, met nog 11,8 seconden op de klok. Veel basketbalfans en zelfs de commentatoren van de wedstrijd zagen hierin een aanvallende fout voor Kobe Bryant. Maar dat werd zo niet beoordeeld door de refs.
Na deze wedstrijd ontstond er dan ook heel wat controverse. Columnist bij de Washington Post, Michael Wilbon, ook te zien in de video, meende dat de wedstrijd oplichterij was en zei het volgende: "The Kings and Lakers didn't decide this series. Three referees did." Hoewel hij zelf niet geloofde in de complottheorieën, zei hij wel dat het publiek op basis van het ongelijke aantal gefloten overtredingen voldoende grond had voor deze vermoedens. De League of Fans en zelfs politicus Ralph Nader schreven vervolgens een brief naar algemeen directeur van de NBA David Stern, waarin ze vroegen om de wedstrijd aan nader onderzoek te onderwerpen. De eindscore lag immers zo dicht bijeen (102-106), dat de wedstrijd gewonnen zou zijn door de Sacramento Kings, moesten de scheidsrechters niet tussen zijn gekomen.
Toch duurde het tot 10 juni 2008, bijna zes jaar na de wedstrijd, voordat Game 6 van de Western Conference Finals echt beruchtheid verwierf. Voormalig scheidsrechter Tim Donaghy diende die dag een vier pagina's lange brief in bij openbaar aanklager Carol Amon. In die brief deed Donaghy een aantal potentieel schadelijke aantijgingen jegens de NBA. Een deel van de uiteenzetting handelde over Game 6 van de play-offs in 2002.
Donaghy schreef over scheidsrechters "A", "F" en "G" dat zij de competitie wilden verlengen naar zeven wedstrijden in plaats van zes. Moesten de Sacramento Kings Game 6 gewonnen hebben, zouden de Western Conference Finals reeds ten einde zijn en zouden de LA Lakers achteraf hun kampioenstitel niet kunnen verdedigen en dus geen three-peat op hun naam hebben kunnen schrijven. Wat kijkcijfers en ticketverkoop betreft, zou het dus in het voordeel van de NBA zijn, moesten de Lakers als overwinnaars uit Game 6 komen. Los Angeles is daarbij nog steeds de tweede grootste sportmarkt van Amerika. Als de LA Lakers het dus goed doen, doet de NBA het goed. Tim Donaghy schreef over arbiters "A", "F" en "G" dat zij echte company men waren, die altijd in het belang van de NBA handelden.
Deze beweringen lagen in lijn met wat elke basketbalfan op 31 mei 2002 had zien gebeuren. De scheidsrechters floten duidelijk in het voordeel van de Lakers en negeerden daarbij ernstige fouten van de Kings, zoals de elleboogstoot van Kobe Bryant.
In 2009 bracht Tim Donaghy een boek uit waarin hij dieper ingaat op Game 6 van 2002. Daarin schrijft hij dat hij gemakkelijk de uitkomst van een wedstrijd kon voorspellen, wanneer hij wist wie de wedstrijd zou fluiten. Dat noemde hij "a stunning example of game and series manipulation at its ugliest." Verder legde hij de schuld van dit matchfixen voornamelijk bij scheidsrechter Dick Bavetta.
Donaghy zelf echter werd rond de tijd dat hij de brief naar het parket verstuurde verdacht van gokken op NBA-wedstrijden en het doorspelen van interne informatie over NBA-wedstrijden aan andere gokkers. Donaghy bekende uiteindelijk dat hij op 35 NBA-wedstrijden geld had ingezet, waarvan hij er 16 zelf gefloten had. Ook biechtte hij op dat hij in ruil voor geld informatie had doorgespeeld aan andere partijen, waarvoor hij uiteindelijk veroordeeld werd wegens fraude. Donaghy zou de brief met aantijgingen jegens de NBA geschreven hebben om strafvermindering te krijgen en zijn medewerking aan het onderzoek te demonstreren. Zijn vonnis werd daardoor daadwerkelijk aangepast van 33 maanden naar 15 maanden cel.
Algemeen directeur van de NBA David Stern reageerde hierop dat de brief duidelijk een wanhoopspoging was van Donaghy om hem uit de problemen te helpen en veroordeelde het feit dat hij zijn collega's in zijn ondergang wilde meesleuren. Verder verklaarde David Stern dat de FBI de kwestie onderzocht had en dat Donaghy de enige schuldige was in de zaak.
Onafhankelijke onderzoekers hadden inderdaad Game 6 opnieuw bestudeerd en kwamen tot de conclusie dat de wedstrijd daadwerkelijk slecht was gefloten. Maar de 15 verkeerde calls die de refs gemaakt hadden, waren evenzeer in het voordeel van de Lakers als van de Kings. Zeven overtredingen waren volgens de onderzoekers in het voordeel van de Kings en acht ervan in het voordeel van de Lakers. Verder werd er geen bewijs gevonden van alle beschuldigingen die Tim Donaghy in zijn brief gemaakt had.
Hoewel er duidelijk veel afhing van de bewuste wedstrijd, werd er dus geen bewijs gevonden dat Game 6 tussen de LA Lakers en de Sacramento Kings daadwerkelijk gemanipuleerd werd door de scheidsrechters. Enkel arbiter Tim Donaghy kwam er uiteindelijk het slechtst vanaf. Toch blijft de wedstrijd door menigeen beschouwd worden als één van de grootste tragedies in de geschiedenis van sport in het algemeen en vinden velen dat de Sacramanto Kings dat jaar een verdiende kampioenstitel ontzegd werd.
