Zo wil de Arizona-coalitie snoeien in de sociale zekerheid.
Gedaan met de werkloosheidsuitkeringen die jarenlang konden blijven doorlopen. Bart De Wever ingrijpen in de wereld van de beroepsdopper. Een uitkering zou voortaan beperkt worden in tijd, en de duur ervan zou afhangen van het arbeidsverleden van de betrokken werkloze.
Een luxemodel dat nergens anders bestaat
België is vandaag een buitenbeentje als het gaat om werkloosheidsuitkeringen. In geen enkel ander land ter wereld kunnen werklozen onbeperkt aanspraak maken op een uitkering, zij het met een dalend bedrag naarmate de tijd vordert. Ons "unieke" model kost handenvol geld. In 2023 alleen al spendeerde de Belgische overheid meer dan 6,4 miljard euro aan werkloosheidsuitkeringen. Volgens de nieuwe regering is het essentieel om meer mensen aan het werk te krijgen om de betaalbaarheid van pensioenen en gezondheidszorg op lange termijn te garanderen.
Met die realiteit in het achterhoofd wil de toekomstige Arizona-regering - als die er ooit komt - komaf maken met werkloosheidsuitkeringen die eindeloos blijven doorlopen. Volgens insiders zijn de hervormingen al maanden een speerpunt van de onderhandelingen, en worden de details eindelijk duidelijk.
Hogere uitkering, maar een strikte tijdslimiet
Een opvallende nieuwigheid in het voorgestelde plan is dat de werkloosheidsuitkering initieel verhoogd wordt. Wie zonder werk valt, zou tijdens een eerste periode – die nog niet exact gedefinieerd is – een hoger bedrag ontvangen dan wat momenteel wettelijk voorzien is. Vandaag ligt de maximale uitkering op 2.187 euro bruto gedurende de eerste drie maanden. Onder het nieuwe systeem zou dat bedrag oplopen, al blijft het onduidelijk voor hoe lang.
Na deze initiële fase zou de uitkering veel sneller en scherper dalen dan nu het geval is. Momenteel zien werklozen hun uitkering na zes maanden en na dertien maanden licht afnemen. Dat systeem is volgens experts niet effectief genoeg om mensen te motiveren om snel weer aan de slag te gaan. Door een hogere uitkering sneller te laten dalen, hoopt men werklozen te stimuleren om in de eerste maanden intensief te zoeken naar werk.
Maximaal twee jaar recht op uitkering
Het meest ingrijpende aspect van de hervorming is de beperking van de uitkering in tijd. Voortaan zou een werkloze maximaal twee jaar een werkloosheidsuitkering kunnen krijgen. Let op: niet iedereen krijgt zomaar recht op die volledige twee jaar. De duur van de uitkering hangt af van hoe lang iemand in het verleden gewerkt heeft.
Wie de voorbije drie jaar minstens één jaar gewerkt heeft, zou slechts recht hebben op een uitkering van één jaar. Pas na een arbeidsverleden van vijf jaar krijg je toegang tot de maximale duur van twee jaar. Bovendien geldt er een extra regel: wie slechts kort gewerkt heeft en opnieuw werkloos wordt, kan niet meteen opnieuw aanspraak maken op de volledige uitkering. Daarmee will de politici vermijden dat mensen telkens korte periodes werken om opnieuw langdurig op een uitkering terug te vallen.
Uitzonderingen voor 55-plussers, maar met voorwaarden
Opvallend is dat de beperking in de tijd niet van toepassing zou zijn op werklozen ouder dan 55 jaar, al is er een addertje onder het gras. Alleen wie kan aantonen dat hij of zij minstens 30 jaar gewerkt heeft – met een minimum van 156 gewerkte dagen per jaar – valt buiten de tijdslimiet. En zelfs die uitzonderingsregel wordt in de toekomst strenger. Tegen 2030 moeten 55-plussers een carrière van 35 jaar kunnen voorleggen om recht te hebben op een onbeperkte uitkering.
Daarnaast schuift de leeftijdsgrens gradueel op. Bij de invoering van het nieuwe systeem zou de grens op 55 jaar liggen, maar elk jaar wordt die met zes maanden verhoogd. Tegen 2035 ligt de limiet op 60 jaar, wat betekent dat 59-jarigen dan wél onder de nieuwe beperking vallen.
Impact op duizenden Belgen
Deze hervormingen zouden een enorme impact hebben. Volgens de meest recente cijfers van de RVA ontvingen in 2024 gemiddeld meer dan 290.000 Belgen een werkloosheidsuitkering. Bijna de helft van hen zit al langer dan twee jaar zonder job. Met name in Wallonië en Brussel, waar de werkloosheid traditioneel hoger ligt, dreigen veel mensen hun uitkering te verliezen.
Maar de hervorming zou ook miljoenen euro’s besparen. Door het mes te zetten in langdurige uitkeringen, hoopt de regering de staatskas te ontlasten en middelen vrij te maken voor andere noden. “We kunnen dit systeem niet blijven betalen,” klinkt het bij de onderhandelaars.
Een politiek mijnenveld
De plannen mogen dan wel een duidelijke richting aangeven, ze implementeren is een andere zaak. Vakbonden hebben al scherp gereageerd op de voorstellen en waarschuwen voor de sociale gevolgen van de hervormingen. Vooral de koppeling van de uitkering aan het arbeidsverleden stuit op veel kritiek, omdat het mensen in precaire arbeidsomstandigheden extra zou treffen.
De hervorming van de werkloosheidsuitkeringen zou wel eens een politiek slagveld kunnen opleveren dat nog maanden, zo niet jaren, zal aanslepen. De dagen van werkloosheidsuitkeringen die eindeloos blijven doorlopen, lijken geteld: wie kan werken, moet werken.