Sinds de bankencrisis van 2007 en 2008 is het de eerste keer dat ik opnieuw vragen krijg over de financiële crisis met uiteraard de vraag van minstens een miljoen: is dit het begin van een nieuwe bankencrisis?
Mijn eerlijke antwoord: ik weet het niet. Iemand die iets anders beweert, is overigens een leugenaar of iemand die achter de schermen het systeem manipuleert naar een permanente polycrisis. Wat ik wél weet, is dat ons financieel systeem een inherente zwakheid bevat waarvoor trouwens bewust gekozen werd. Een alternatief met gezonde banken is dan ook perfect mogelijk.
"We leven in een nieuwe wereld, waarin een bank kan zinken zoals een boot met gaten boven de waterlijn. Dat had ik nog niet eerder gezien", zegt Tom Dechaene, hoofd bankentoezicht bij de Nationale Bank, vandaag in De Standaard.
Het is een interessante en merkwaardige uitspraak. Dechaene verwijst allicht impliciet naar het systeem van fractioneel bankieren. Al mijn studenten moesten dat basisconcept kennen aangezien ons huidige financieel systeem gedopeerd is door dat principe. Op examens was ik doorgaans (zeer) mild, maar als een studente niet kon uitleggen wat dat concept inhield, mocht ze toch terugkomen in september.
In tegenstelling tot vele andere abstracte economische principes, is het concept van fractioneel bankieren niet eens zo moeilijk om te begrijpen. Lees je mee? Dan is je dag niet voor niets geweest.
Fractional-reserve banking (fractioneel bankieren) is het bijna misdadige gebruik waarbij commerciële banken slechts een deel van de hun toevertrouwde middelen in direct beschikbare vorm aanhouden, en het overgrote deel van de middelen uitlenen, ongeacht hun verplichting om de hun toevertrouwde middelen, voor zover deze direct opeisbaar zijn, op eerste verzoek terug te betalen. Er is dus slechts een fractie van het uitgeleende geld gedekt; de verhouding van uitgeleend geld tot de reserve van de bank heet de basisgeldmultiplicator of -multiplier.
Fractioneel bankieren is uiteraard een vorm van fraude zoals Murray Rothbard (een ‘goeroe’ van mij) stelde en hij verzette zich dan ook terecht tegen dat concept van (centraal) bankieren. (zie onder)
De risico's van fractional-reserve banking kunnen zeer aanzienlijk zijn. Niet alleen kan een bank run leiden tot de ondergang van ook een omvangrijke bank, ook bestaat de kans op systeemrisico. De ondergang van bank DB kan leiden tot twijfels omtrent de betrouwbaarheid van andere banken, zodat rekeninghouders van die banken "het zekere voor het onzekere nemen" en ook daar hun geld opnemen. Het geld is dan immers veiliger onder een matras dan bij die banken.
Vrijwel iedere bank leent aanzienlijk meer uit dan hij in contanten in de kluizen en in de balies van de kaskantoren aanwezig heeft, en hij aan daggeldleningen aan andere banken heeft uitgeleend. Essentieel in de bedrijfsvoering van een bank is het lenen van geld tegen een zo laag mogelijke rente en het uitlenen van geld tegen een zo hoog mogelijke rente. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat banken ook een veelheid aan andere activiteiten ontplooien.
Het hierboven genoemde risico is echter altijd aanwezig: essentieel is de aanwezigheid van het vertrouwen van diegenen die een bank hun (direct opvraagbare) geld hebben toevertrouwd dat die bank in staat zal zijn hun dat geld op eerste verzoek terug te betalen. Indien dat vertrouwen afneemt bestaat er een concrete kans dat men zo snel mogelijk - voordat de andere rekeninghouders dat doen - zijn geld zal willen terughalen.
De kredietcrisis van 2007 en 2008 heeft een aantal bank runs te zien gegeven, waarbij soms de "klassieke" vorm van de "rij voor de deur" zichtbaar was, zoals bij de Britse bank Northern Rock. De "digitale" vorm, waarbij de rekeninghouders via internet hun geld opnamen (althans, dat trachtten te doen), speelde zich onder meer af bij de Amerikaanse bank Washington Mutual en de Nederlandse DSB Bank.
Terug naar mijn ‘goeroe’ Rothbard. Wat is de oplossing voor deze inherente en voortdurende, maar gewenste instabiliteit van de banken? Rothbard pleit terecht voor een goudstandaard en een 100% reservevereiste voor banken. In het leven komt alles op keuzes neer.
foto's wikipedia
