Deelstaatverkiezingen Duitsland: SPD boekt nipte zege in Brandenburg, maar coalitievorming belooft een mijnenveld te worden.
De sociaaldemocraten van kanselier Olaf Scholz kunnen voorlopig even opgelucht ademhalen na een verkiezingsuitslag die met een bescheiden vreugdesprongetje kan worden gevierd. In de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg behaalde de SPD, onder de vleugels van de populaire deelstaatpremier Dietmar Woidke, een nipte overwinning. Met 30,9 procent van de stemmen slaagden ze erin om hun greep op deze historische sociaaldemocratische bastion te behouden. Maar de euforie van de overwinning wordt al snel getemperd door de complexe puzzel die nu voor Woidke ligt: een stabiele regeringscoalitie vormen in het scherp verdeelde politieke landschap van Brandenburg lijkt allesbehalve vanzelfsprekend.
Woidke’s solo-act: overleven zonder Scholz
Dietmar Woidke, die sinds 2013 met vaste hand het roer van Brandenburg in handen heeft, wist zich in de aanloop naar de verkiezingen handig af te schermen van de federale politieke stormen rond Olaf Scholz. Terwijl Scholz op nationaal vlak gebukt gaat onder dalende populariteit en het moeizame regeringswerk, slaagde Woidke erin om zich te profileren als een onafhankelijke leider die veel meer te maken heeft met de concrete noden van Brandenburgers dan met het gekibbel in Berlijn. En dat loonde: de SPD slaagde erin haar resultaat met 5 procentpunten te verbeteren ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2019.
Scholz kan Woidke’s winst goed gebruiken, zeker na de recente catastrofale nederlagen in andere Oost-Duitse deelstaten zoals Saksen en Thüringen. In deze regio’s leed de federale coalitie, bestaande uit SPD, de Groenen en de liberale FDP, eerder deze maand een verpletterende nederlaag. Dat Woidke standhield in Brandenburg is dan ook een belangrijke opsteker voor Scholz, al deed Woidke er alles aan om elke link met de federale coalitie te vermijden tijdens zijn campagne.
AfD op de hielen: de ruk naar rechts
Toch is de overwinning verre van triomfantelijk. De rechts-radicale partij Alternative für Deutschland (AfD) hijgde de SPD met 29,2 procent van de stemmen in de nek. De AfD, die de laatste jaren gestaag terrein won in de voormalige Oost-Duitse deelstaten, scoorde hier maar liefst 6 procentpunt beter dan bij de vorige verkiezingen. De partij, die zichzelf graag als de stem van het volk profileert, wist een aanzienlijk deel van het ongenoegen en de frustratie van de kiezers te kanaliseren. Een wrange boodschap voor de sociaaldemocraten, die ondanks hun winst moeten toegeven dat de AfD gevaarlijk dicht in de buurt komt van de absolute meerderheid.
Met deze opmars lijkt de AfD vastbesloten om haar greep op Oost-Duitsland verder te verstevigen, een teken aan de wand voor de traditionele partijen, die worstelen met de opkomst van het rechtse gedachtengoed. De groei van de AfD zet Woidke onder zware druk om een coalitie te vormen die deze radicaal-rechtse partij buiten de macht houdt. Een taak die steeds moeilijker wordt naarmate de AfD dichter bij de politieke machtscentra komt.
De coalitiepuzzel: een uitdaging van (Begisch) formaat
Met een overwinning op zak, maar zonder een duidelijke meerderheid, wacht Woidke nu de moeilijke taak om een werkbare coalitie op de been te brengen. Klinkt bekend in onze oren. In het 88 zetels tellende deelstaatparlement moet hij op zoek naar partners om de SPD aan een stabiele meerderheid te helpen. De traditionele partner van de SPD in Brandenburg, de Groenen, kreeg een zware klap te verduren en verdween na een desastreus verlies uit het parlement. Ook de liberale FDP is in Brandenburg nagenoeg irrelevant geworden.
De meest voor de hand liggende coalitiepartner, de christendemocratische CDU, kan samen met de SPD slechts 44 zetels verzamelen, onvoldoende voor een meerderheid. Het politieke landschap in Brandenburg wordt verder bemoeilijkt door de 'Brandmauer' (het cordon sanitaire) dat rond de 30 zetels van de AfD is opgetrokken. Deze ongeschreven regel verhindert elke samenwerking met de rechts-radicale partij, iets waar Woidke onder geen beding van wil afwijken.
De enige reële optie lijkt een coalitie met de links-radicale BSW van Sahra Wagenknecht, die 13,5 procent van de stemmen wist te behalen en met 14 zetels in het parlement vertegenwoordigd is. Maar ook dat is geen gemakkelijke keuze. De BSW, die inspeelt op de groeiende ontevredenheid onder de Oost-Duitse bevolking, neemt radicale standpunten in die op gespannen voet staan met het meer gematigde beleid van Woidke.
Een SPD-bolwerk dat wankelt?
Brandenburg geldt al sinds de Duitse hereniging in 1990 als een onwrikbaar SPD-bolwerk. Sindsdien hebben de sociaaldemocraten altijd de minister-president geleverd. Maar de opmars van de AfD, de terugval van traditionele coalitiepartners en de toenemende verdeeldheid onder de kiezers maken dat zelfs dit historische bastion begint te wankelen.
Wat deze verkiezing vooral laat zien, is dat de politieke situatie in Brandenburg – en breder in Oost-Duitsland – in snel tempo verandert. Terwijl de traditionele partijen zich vastklampen aan hun ooit zo zekere posities, rukken radicalere krachten als de AfD en BSW steeds verder op. De vraag is of Woidke erin slaagt een stabiel bestuur te vormen, of dat Brandenburg binnenkort moet buigen voor een nieuwe politieke realiteit.
(Foto: Pd)
