"Het was nog nooit zo desastreus."
Kampioen zijn, is niet altijd plezant: voor het eerst zitten er meer dan 13.000 mensen opgesloten in onze gevangenissen. Voeg daar nog 700 gevangenen aan toe die met penitentiair verlof zijn gestuurd om plaats te maken, plus de 3.000 veroordeelden die thuis zitten te wachten op een cel die niet vrijkomt, en je hebt een justitieel slagveld dat alle alarmbellen doet afgaan. “Het was nog nooit zo desastreus,” klinkt het vanuit het gevangeniswezen. En dat is een understatement.
Holle verkiezingsbeloftes en harde realiteit
“Tegen de federale verkiezingen moet het aantal grondslapers zo goed als tot nul herleid zijn.” Dat was de straffe belofte van voormalig minister van Justitie Paul Van Tigchelt. Net als zijn voorganger Vincent Van Quickenborne stond hij te roepen dat elke straf moest worden uitgevoerd. Hoe blind en doof kan je zijn voor de realiteit. Juist, de realiteit: op 24 maart zaten er exact 13.014 mensen achter de tralies. Dat zijn er 300 meer dan bij het aantreden van huidig minister Annelies Verlinden (CD&V), die nu mag toekijken hoe de gevangenispopulatie records blijft breken.
De overbevolking is ondertussen zo problematisch dat 267 gedetineerden simpelweg op de grond slapen – 233 in Vlaanderen, 34 in Wallonië. Daarnaast zijn er honderden gevangenen die hun straf uitzweten in verlengd penitentiair verlof omdat er gewoon geen plaats voor hen is. En de 3.000 veroordeelden die thuis mogen wachten tot er een plekje vrijkomt? Tja, die moeten maar hopen dat de boel niet nog verder ontspoort.
Noodtoestand in de gevangenissen
Het gevangeniswezen slaat alarm: de situatie is niet langer houdbaar. “We hebben een humanitair dieptepunt bereikt,” klinkt het bij woordvoerster Kathleen Van De Vijver. Het directiecomité heeft ondertussen een brandbrief gestuurd naar premier Bart De Wever (N-VA) met de dringende vraag voor spoedoverleg.
De Belgische gevangenissen zijn niet langer instellingen waar criminelen hun straf uitzitten. Ze zijn verworden tot een humanitaire crisis in slow motion, met onderbetaald en overwerkt personeel, structurele tekorten en een steeds groter wordend veiligheidsprobleem.
1 miljard euro en een plan – of iets wat erop lijkt
Volgens experts is er minstens één miljard euro nodig om justitie en het gevangeniswezen uit het moeras te trekken. Verlinden zou dat bedrag binnenkort op tafel willen gooien in de federale regering, maar of dat effectief wordt vrijgemaakt, blijft een groot vraagteken.
Ondertussen probeert Vlaanderen zelf al iets te forceren. Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) wil de komende jaren 4.000 extra enkelbanden voorzien. Minder enthousiasme was er over haar uitspraak dat ze daarmee "de federale shit" mee zou helpen opkuisen. Dat schoot in het verkeerde keelgat bij Verlinden, die het liever houdt op diplomatische taal en vage beloftes over een efficiëntere justitie.
Alternatieve oplossingen?
De nood aan creativiteit is groter dan ooit. Verlinden overweegt om meer criminelen een werkstraf of elektronisch toezicht op te leggen, terwijl er ook wordt gekeken naar buitenlandse gevangenissen of het verlengen van de levensduur van oude instellingen zoals de gevangenis van Sint-Gillis. Daarnaast ligt er een plan klaar om forensische psychiatrische centra met modulaire units uit te breiden.
Maar al deze maatregelen blijven pleisters op een enorm houten been. Het belooft bij Justitie alweer een politieke koehandel te worden, waarbij partijen elkaar vliegen afvangen en de bevolking wordt getrakteerd op getoeter van loze beloftes. En ondertussen? Ondertussen groeit de gevangenispopulatie gewoon verder.
(Foto: Pixabay)
