Van moetes, maar als je niet gaat geen boetes.
Twee jaar geleden besliste België om het stemrecht voor de Europese verkiezingen uit te breiden naar jongeren vanaf 16 jaar. Voorheen gold er een opkomstplicht vanaf 18 jaar.
Maar er waren al meteen problemen. Het Grondwettelijk Hof oordeelde vorig jaar al meteen dat de registratieplicht voor de 270.000 16- en 17-jarigen onterecht was. Nu heeft het Hof ook de wet geschorst die stelt dat alleen meerderjarigen stemplichtig zijn. "Het Hof oordeelt dat het verschil in behandeling van kiezers op basis van hun leeftijd niet is gerechtvaardigd door dwingende redenen van algemeen belang", luidt het arrest.
Besturen op z'n Belgisch: eerst beslissen, dan nadenken.
Als je verplicht wordt, betekent dat wie niet komt opdagen een sanctie krijgt, toch? Nou daar wringt een Bekgisch schoentje. Het is niet duidelijk of je minderjarigen op daarvoor kan beboeten.
"Uiteraard moeten we dit verder onderzoeken", zegt minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). Ze bevestigt dat deze jongeren een oproepingsbrief zullen ontvangen.
Ook minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD) wil de kwestie verder bekijken. "In ons strafwetboek is er een duidelijk onderscheid tussen minderjarigen en meerderjarigen. De sancties zullen dus verschillend zijn", aldus Van Tigchelt. Juist, de sancties zullen verschillend zijn. Overigens nog zo'n leuke: De stemplicht in België houdt in dat iedere stemgerechtigde naar de stembus moet. Stemmen zelf is niet verplicht. Niet komen opdagen mag dus niet, blanco stemmen - oftewel niet stemmen - mag wel.
Specifiek in Vlaanderen zouden iets meer dan 760.000 mensen in 2019 niet zijn gaan stemmen of ongeldig of blanco gestemd hebben. Dat maakt die categorie ‘de derde grootste partij in Vlaanderen, na de N-VA en Vlaams Belang’.
Nu goed, de concrete sancties moeten nog worden besproken binnen de regering en met de procureurs-generaal.
Hoe werd er tot nu toe gesanctioneerd?
In België riskeren volwassenen die niet komen opdagen aan het stemlokaal in eerste instantie een geldboete. Bij herhaaldelijke afwezigheid binnen een periode van 15 jaar kunnen zij hun burgerrechten, inclusief stemrecht, verliezen.
Maar België zou België niet zijn als er geen achterpoortje zou zijn. Het verkIeinwoordje mag je gerust weglaten, de poort langs achter staat wijgewaad open. In de praktijk worden niet-stemmers meestal niet vervolgd vanwege een tekort aan capaciteit bij de parketten.
Reacties van jongerenorganisaties
"Hoe moeten wij dit nu weer uitleggen?", vraagt Lore Sleeckx van de Vlaamse Scholierenkoepel zich af. "Dit is al de derde keer dat we dit aan honderdduizenden scholieren moeten uitleggen. Zeker gezien de verkiezingen samenvallen met examenperiodes, is dit verre van ideaal."
Late duidelijkheid zorgt voor problemen
Anna Roos van de Vlaamse Jeugdraad vindt het een probleem dat de duidelijkheid over het stemrecht voor jongeren zo laat komt, slechts 80 dagen voor de verkiezingen. "Het vormen van een mening, het begrijpen van politieke ideologieën en het kiezen van de juiste partij vereist tijd", zegt ze bij ‘VRT NWS’. “Veel jongeren zijn niet geïnteresseerd in politiek omdat politici zich niet bezighouden met jongerenthema's.”
Wie profiteert er van de stemplicht?
Vooral Vlaams Belang zou kiezers verliezen als de opkomstplicht helemaal afgeschaft wordt. Meer dan een derde van de mensen die in 2019 voor de radicaal-rechtse partij stemden, zegt zonder verplichting zelfs nooit meer naar het stemhokje te trekken.
Slechts de helft (50,2 procent) van de Vlamingen zou nog elke keer gaan stemmen als de opkomstplicht afgeschaft zou worden. Dat blijkt uit cijfers van De breuklijnen voorbij?, een studie van de KU Leuven. Iets meer dan een vijfde (21,6 procent) van de Vlamingen zou definitief afhaken en nooit meer naar de stembus trekken. 14,2 procent zou ‘meestal’ gaan stemmen en nog eens 14 procent ‘soms’.
Foto: Douwe Bijlsma dob20210315-28869OP /Orange Pictures/Photo News
