Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.
In de gangen van de Universiteit Antwerpen heerst onrust. Het Bestuurscollege heeft besloten om de samenwerking met de Hebrew University of Jerusalem voort te zetten, ondanks een negatief advies van de eigen Ethische Commissie Mensenrechten. De kwestie raakt een gevoelige snaar, zeker in het licht van de recente escalaties in het Israëlisch-Palestijns conflict. Terwijl aan de Universiteit Gent de banden met Israëlische instellingen grotendeels zijn verbroken, kiest Antwerpen voor een andere koers. Deze beslissing, verdedigd door de uittredende rector Herman Van Goethem, zet de spanning tussen ethiek en academische samenwerking op scherp.
De ethische dilemma's: studentenprotest en interne verdeeldheid
Al maanden gist de onrust onder de studenten van de Universiteit Antwerpen. Sinds het conflict in Gaza opnieuw oplaait, worden de academische banden met Israëlische universiteiten steeds kritischer bekeken. Aan de UGent leidden deze zorgen al tot een drastische maatregel: het vrijwel volledig stopzetten van samenwerkingen met Israëlische onderzoeksinstellingen. In Antwerpen leek men aanvankelijk een voorzichtigere weg te bewandelen. Er zou een mensenrechtentoets worden toegepast op alle lopende projecten, een maatregel die velen binnen de universiteit beschouwden als een stap in de juiste richting. Maar nu blijkt dat deze toets niet voldoende was om alle zorgen weg te nemen.
Een specifiek project met de Hebrew University of Jerusalem kwam recent onder vuur te liggen. De Ethische Commissie Mensenrechten van de UAntwerpen bracht een vernietigend advies uit, waarin werd gesteld dat de universiteit bijdraagt aan opleidingsprogramma’s voor het Israëlische leger. Voor de commissie was dit een onaanvaardbare betrokkenheid, en ze adviseerden dan ook om de samenwerking onmiddellijk te beëindigen. Maar rector Van Goethem zag dat anders. Volgens hem was het advies gebaseerd op te smalle gronden, en hij vond dat de Hebrew University zelf de kans moest krijgen om haar standpunt te verduidelijken. Dit leidde tot een heroverweging van het advies en een nieuwe bespreking binnen het Bestuurscollege.
Bestuurscollege negeert ethisch advies
Het Bestuurscollege koos uiteindelijk een andere richting dan de Ethische Commissie had voorgesteld. Het negatieve advies werd genegeerd, en de samenwerking met de Hebrew University van Jeruzalem wordt voortgezet. Van Goethem verdedigt deze beslissing met vuur. “Na een diepgaande risicoanalyse en een kritisch gesprek met het bestuur van Hebrew University, kwamen we tot de conclusie dat er geen aanwijzingen zijn dat deze universiteit betrokken is bij ernstige of systematische schendingen van mensenrechten,” verklaarde hij. Hij wees erop dat de Hebrew University zelf een kritisch standpunt inneemt tegenover de Israëlische regering, wat volgens hem aantoont dat de universiteit geen verlengstuk is van het controversiële overheidsbeleid.
Toch blijft de vraag hangen: hoe ethisch is het om samen te werken met een instelling die banden heeft met het Israëlische leger, ongeacht hoe kritisch die instelling zelf ook mag zijn? Voor Van Goethem is de zaak duidelijk: universiteiten zijn veelstemmige instellingen waarin verschillende meningen naast elkaar bestaan. “Het zou onrechtvaardig zijn om een hele universiteit af te rekenen op bepaalde onderdelen van haar activiteiten,” aldus de rector.
De nieuwe rector treedt aan: verandering in visie of een voortzetting van het beleid?
Op 1 september zal Herman Van Goethem het stokje overdragen aan Herwig Leirs, maar deze wissel van de wacht lijkt niets te veranderen aan de controversiële beslissing. Leirs schaart zich resoluut achter het besluit van het Bestuurscollege en benadrukt dat de beslissing zorgvuldig is genomen. “Het optreden van het Israëlische leger in Gaza heeft onmiskenbare humanitaire gevolgen, maar onze beslissing over de samenwerking met de Hebrew University is gebaseerd op grondige discussies en onderzoek,” verklaarde hij.
Toch geeft Leirs toe dat de universiteit beperkt is in haar mogelijkheden om de activiteiten van een buitenlandse universiteit volledig te doorgronden. “De vragen die overblijven kunnen enkel op een hoger niveau worden beantwoord, ik denk dan aan Europa,” zei hij, waarmee hij suggereert dat de kwestie de grenzen van de universiteit overstijgt.
Studenten overwegen nieuwe acties
Het moge duidelijk zijn dat niet iedereen het eens is met de koers die de UAntwerpen nu vaart. De beslissing om door te gaan met de samenwerking heeft kwaad bloed gezet bij de studenten die eerder al actie voerden. In een eerste reactie aan de VRT-nieuwsdienst verklaarde een vertegenwoordiger van deze studenten dat ze overwegen nieuwe acties te ondernemen. De campus van de Universiteit Antwerpen zou dus binnenkort opnieuw het toneel kunnen worden van protesten.
(Foto: screenshot GVA)
