“Wat hebben de Nederlandse politicus Pieter Omtzigt en Jean-Marie Dedecker (LDD) gemeen? Op het eerste gezicht niet veel. Maar ze zijn allebei uit een traditionele partij gezet of geduwd. En dat legde hen geen windeieren. Als de gevestigde orde u liever kwijt is dan rijk, ziet de burger een rebel die voor zijn idealen gaat”, schrijft politiek journalist Isolde Van den Eynde. “De uitdager van het systeem appelleert.”
Dedecker meent dat er vandaag bij ons op rechts een ‘unserved audience’ is. Een oudere, maar nog steeds relevante studie geeft hem gelijk. Peter Van Aelst et al. in 2007: “Er is al vaak gespeculeerd over een ‘open gat’ aan de rechterzijde van het politieke landschap. Door de uitgesproken centrumkoers van de (Open) VLD zou er ruimte zijn vrijgekomen rechts van het centrum, maar links van het Vlaams Belang." 
Meer nog: de situatie sinds 2007 is vandaag nog meer uitgesproken. Open VLD is nog iets meer naar links opgeschoven op de as, Vlaams Belang nog iets meer naar rechts. Wat wel veranderd is, is de N-VA. In die periode koppelde de partij zich los van cd&v en groeide - zeker qua retoriek - uit tot een brede volkspartij voor de middenklasse.
Van den Eynde vandaag in HLN (DPG Media): “Ze kunnen niet meer van elkaar verschillen, de Nederlandse ex-CDA'er Pieter Omtzigt en Jean-Marie Dedecker (LDD). De ene is een verweesde christendemocraat met het charisma van een lavabo, maar met een ongelooflijke ijver om de staat beter te maken. Hij legde mee het befaamde toeslagenschandaal bloot en komt nu op onder de partijnaam Nieuw Sociaal Contract. Een naam die menig Nederlander allicht doet roepen: ‘Wat?’ De andere is een libertaire brulboei op leeftijd die van zijn naam een merk maakte en zo ook een partij. Wie Dedecker zegt, weet precies waar de man voor staat.”
40 ZETELS VOOR NSC
“Maar ondanks de wezenlijke verschillen liggen beide heerschappen goed in de markt bij de kiezer. Wat ze gemeen hebben is dat ze allebei uit een traditionele bestuurspartij zijn gezet of geduwd. Omtzigt (49) uit de christendemocratische CDA. Dedecker (71) uit Open Vld en halvelings uit N-VA. En als de gevestigde orde u liever kwijt is dan rijk, ziet de burger plots een rebel die voor zijn idealen gaat. Dat appelleert. Als uitdager van het systeem krijg je dan plots veel geloofwaardigheid. Voor de geloofwaardige uitdager liggen kansen.”
Er is wel een groot verschil tussen beiden: Omtzigt kan rekenen op veel meer stemmen dan Dedecker. Pieter Omtzigt staat met zijn partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) op meer dan 40 zetels (!) in de peilingen. Die zetels moeten ergens vandaan komen, dus wie gaat er in Nederland verliezen? Uit een korte peiling van onder meer RTL Nieuws blijkt dat vooral de SP en de BBB moeten vrezen. Dedecker zal al blij mogen zijn als hij de kiesdrempel overwint. De vergelijking gaat dus maar op tot een bepaald punt. Geen onbelangrijk punt in de politiek uiteraard.
NIEUWE LIBERALE PARTIJ
Van den Eynde nog: “Uitdagen? Voor Dedecker is het maar een woord. Hij knuffelde afgelopen weekend oud-voorzitter van Open Vld Egbert Lachaert dood in een dubbelinterview. Lachaert kreeg op een dienblaadje politiek asiel aangeboden. ‘Laat ons samen een nieuwe partij oprichten!’ Al lachend zegt de zot de waarheid. Het politieke beest in Jean-Marie Dedecker is ontembaar. Zijn lichaam is dat niet. Zijn ego, zijn strijdlust en een stevige scheut revanchisme zijn de motor, zijn gezondheid is de rem. Zelfs de tol van zijn parlementair mandaat weegt. Ooit beloofde hij zijn parlementaire zitje aan een jongere af te staan, die belofte slikte hij in. Hij wil het niet lossen. Maar een politieke partij doen herleven is een ander paar mouwen. Zeker in België, dat een kiesdrempel kent.”
“En toch. Hoezeer Jean-Marie Dedecker ook kraakt als zeventiger én in de politieke arena van 2023, iemand met zijn ideeën kan voor veel ontheemde kiezers iets betekenen. De centrumrechtse partijen krijgen klappen, maar centrumrechts blijft wel de Vlaamse grondstroom. VLD voor ze Open was, CD&V ten tijde van Yves Leterme en N-VA. Maar de bestuurlijke vertaling bleek telkens (te) moeilijk.”
VAN GRIEKEN ZENUWACHTIG
Van den Eynde nog: “Dedecker merkt op dat Tom Van Grieken (Vlaams Belang) zenuwachtig wordt van de onwetendheid. Van Grieken kwam onlangs op de koffie met een grote bos bloemen. Een pak verloren gelopen kiezers denkt aan het VB met toegeknepen neus. Omdat de rest hen niet (meer) aanspreekt.”
“Het kan verkeren. Dedecker is uitgespuwd en uitgemaakt, vandaag op zijn 71ste kijken bepaalde mensen naar hem als de man die mogelijk het centrumrechtse politieke landschap openspeelt. Net zoals Omtzigt dat in Nederland kan doen.”
Het blijft dus dé cruciale vraag: springt Dedecker of springt hij niet? De beslissing voor de brulboei van Middelkerke verschilt vandaag wezenlijk van die van 2006 en 2007.
VERGELIJKING MET 2006-2007
De feiten nog even. Na het ontslag van Jean-Marie Dedecker bij Open Vld richtte hij samen met enkele medestanders, waaronder Boudewijn Bouckaert, de denktank Cassandra op. Dedecker besliste in november 2006 om lid te worden van N-VA, maar dit bleef bij een zeer korte passage vermits CD&V haar veto tegen zijn lidmaatschap stelde. Cassandra besloot hierop dat er voldoende basis is voor een nieuwe liberale partij in Vlaanderen.
De nieuwe politieke partij werd dan ook op 19 januari 2007 officieel voorgesteld aan de pers als Lijst Dedecker, Partij van het Gezond Verstand. Al vrij snel sloegen de jongeren binnen de nieuwe partij de handen in elkaar om het gedachtegoed te verspreiden, ze doopten zichzelf als "Jong Gezond Verstand" en verkozen Isabelle Van Laethem tot voorzitster.
Op 19 mei 2007 hield de partij een grote verkiezingsmeeting te Antwerpen in de aanloop naar haar eerste verkiezingsdeelname. Er waren ruim 600 aanwezigen. Bij de daarop volgende federale verkiezingen van 10 juni 2007 behaalde de partij 6,5% van de stemmen, goed voor vijf zetels in de Kamer van volksvertegenwoordigers en één zetel in de Senaat.
Het verschil met vandaag is groot. Van den Eynde haalt terecht de leeftijd van Dedecker aan. Een ander verschil is dat Dedecker nu weet hoe moeilijk het is om een partij bij elkaar te houden, om te vechten tegen de middelpuntvliedende krachten. En misschien het belangrijkste: Dedecker is burgemeester in Middelkerke en hij doet dat graag. Wil hij dat in de laatste maanden van zijn leven - letterlijk volgens Dedecker - opofferen om LDD te herlanceren? Wil hij opnieuw uren in de file staan om naar Brussel te gaan en terug naar onze mooie Vlaamse kust?
SLUIPWEG
Er is een sluipweg: Dedecker die een deel van de macht delegeert. Aan wie? Aan LDD-ondervoorzitter en burgemeester Reekmans? Het zou een logische stap zijn, maar Dedecker denkt dat hij de enige is die de juiste beslissingen kan nemen, een beetje zoals die andere burgemeester: Bart De Wever.
Ik heb ondertussen niet meer genoeg aan beide handen om te tellen hoe vaak ik de laatste maanden al de vraag kreeg over de strategie van Dedecker, enkel omdat ik een jaar met hem fijn mocht samenwerken. Eerlijk: ik weet het niet.
Als ik toch zou moeten kiezen - met de spreekwoordelijke revolver tegen de slaap - dan denk ik dat hij niet zal springen en nog maanden - en hopelijk vele jaren - geniet van zijn burgemeesterschap in het mooie Middelkerke (met het nog mooiere Westende). Zeker is dat Dedecker voluit geniet van de aandacht en de onzekerheid bij de andere partijen.
schema: Peter Van Aelst, Michiel Nuytemans, Jonas Lefevere, Stefaan Walgrave Onderzoeksgroep ‘Media, Middenveld en Politiek’ (M²P) Universiteit Antwerpen ‘Lijst Dedecker: een gat in de politieke markt?’
foto: screenshot VRT
