Een handleiding voor de apocalyps.
De angst voor escalatie aan de Europese oostflank dringt steeds verder door in het dagelijks leven van de Noordse landen. Zweden en Finland, ooit iconen van neutraliteit, schakelen over naar volledige waakzaamheid. Terwijl Stockholm vijf miljoen huishoudens voorziet van handleidingen voor crisissituaties, lanceert Helsinki een uitgebreide website met overlevingsstrategieën. Wat is er aan de hand, en wat betekent dit voor de burgers?
Zweden: handleiding voor de apocalyps
Onder de titel “Om krisen eller kriget kommer” (Wanneer de crisis of oorlog komt) startte Zweden maandag een opvallende nationale campagne. Vijf miljoen brochures – genoeg voor praktisch elk huishouden – belandden op de deurmat. In deze gids legt de Zweedse overheid stap voor stap uit hoe burgers zich kunnen voorbereiden op noodscenario's als natuurrampen, cyberaanvallen, of – en dat is het grootste aandachtspunt – een daadwerkelijke oorlog.
De timing is verre van willekeurig.
Sinds de Russische invasie van Oekraïne in 2022 voelt Zweden de hete adem van Moskou in de nek. Na jarenlang militaire neutraliteit te hebben gekoesterd, trad het land toe tot de NAVO. Volgens Mikael Frisell, directeur van het Zweedse rampenbestrijdingsagentschap MSB, is deze stap nodig om "de veerkracht van de natie te vergroten". “De veiligheidssituatie is ernstig, en we moeten ons allemaal bewust zijn van onze rol in crisissituaties.”
Interessant is dat dit slechts de vijfde keer sinds de Tweede Wereldoorlog is dat Zweden zulke waarschuwingen verspreidt. De vorige keer, in 2018, zorgde een soortgelijke actie voor grote ophef. Dat was destijds voor het eerst sinds 1961, toen de spanning van de Koude Oorlog tot een kookpunt steeg.
Finland: de digitale gids naar overleving
Buurland Finland, eveneens recentelijk toegetreden tot de NAVO, kiest voor een modernere aanpak. In plaats van papieren brochures lanceerde de Finse regering een uitgebreide website die burgers voorbereidt op extreme situaties. Met tips variërend van voedselvoorraden aanleggen tot communicatie in een noodgeval, roept Helsinki haar inwoners op om “mentaal en praktisch” voorbereid te zijn.
Hoewel Finland een lange grens deelt met Rusland en altijd een waakzaam veiligheidsbeleid heeft gevoerd, is de intensivering van deze inspanningen veelzeggend. De dreiging van een bredere escalatie in Europa hangt als een donkere wolk boven de regio.
Waarom nu?
De strategieën van Zweden en Finland zijn een reactie op de veranderde geopolitieke situatie in Europa. De agressie van Rusland richting Oekraïne en de oprukkende invloed van Moskou hebben geleid tot een hernieuwd gevoel van kwetsbaarheid in Noord-Europa. Het lidmaatschap van de NAVO brengt voordelen, maar ook verplichtingen en mogelijke risico’s met zich mee.
Daarnaast spelen praktische redenen een rol. Door burgers vroegtijdig voor te bereiden, kunnen overheden de chaos in een crisis minimaliseren en de kans op overleven van de bevolking vergroten. Zoals de Zweedse brochure het treffend samenvat: "Je voorbereiden is geen angst zaaien, maar verantwoordelijkheid nemen."
Reacties en vooruitzichten
De campagnes kregen gemengde reacties. Sommige burgers waarderen de transparantie en zien het als een logisch gevolg van de geopolitieke realiteit. Anderen vrezen dat dergelijke maatregelen juist paniek kunnen veroorzaken.
Wat wel duidelijk is, is dat Zweden en Finland hun neutraliteitsmantel definitief hebben afgelegd. Beide landen positioneren zich als actieve NAVO-leden en nemen alvast een voorschot op mogelijke uitdagingen aan de oostelijke grens. Voor burgers betekent dit misschien wel een nieuwe normaliteit: leven in een tijdperk waarin de schaduw van oorlog dichterbij lijkt dan ooit.
