Serhi Roedenko heeft de eerste biografie geschreven over Volodymyr Zelenski, de charismatische Oekraïense president die sinds de inval van het Russische leger in Oekraïne op 24 februari 2022 niet weg te denken is van de voorpagina’s en beeldschermen.
Met zijn vastberaden houding weet hij volk en strijdkrachten te verenigen en motiveren. Zijn nietsontziende videotoespraken tegen staatshoofden en parlementen imponeren de wereld. Wie is deze man, die voorheen werkzaam was als komiek en televisieproducent?
Roedenko: “Dit boek beoogt niet moraliserend, vooringenomen of manipulatief te zijn. Het beschrijft enkel feiten. Ik wilde gewoon opnieuw een portret maken van de zesde president van Oekraïne, ditmaal ongeschminkt. Hoe goed ik daarin ben geslaagd, is aan u om te beoordelen, beste lezers.”
Roedenko: “Door hun nieuwe status als president en first lady moeten Zelenski en zijn vrouw ook continu afrekenen met roddels. Net op het moment dat bekend raakte dat Olena en haar 7-jarige zoon Kyrylo besmet waren met Covid-19, begon het verhaal te circuleren dat Zelenski’s persvoorlichter Joelia Mendel zwanger zou zijn en mogelijk een romance met hem zou hebben. De woordvoerster zag zich gedwongen een video op te nemen waarin ze alle geruchten over haar ‘toestand’ ontkende en ze zei dat haar moeder door de geruchten haast een hartaanval had gekregen. Olena Zelenska reageerde niet, maar bleef wel de hele zomer van 2020 buiten beeld. Pas op 24 augustus, op de Oekraïense onafhankelijkheidsdag, verscheen ze weer aan de zijde van haar man.”
“Nog zo’n hardnekkige roddel is dat Zelenski een drugsverslaafde is. Op 8 februari 2019 kwam hij, inmiddels presidentskandidaat, aan in Lviv, waar een benefietoptreden van Kvartal 95 zou plaatsvinden. Bij de ingang van het Nationaal Circustheater werden Zelenski en zijn gevolg opgewacht door leden van patriottische groeperingen. Ze omsingelden hem en eisten dat hij zijn kandidatuur zou intrekken. Eén van hen zei: ‘Vova, laat je testen op drugs, en als je clean bent, dan heb je niets te vrezen.’”
“Vanaf dat moment werd er openlijk gediscussieerd over de vraag of Zelenski inderdaad aan drugs verslaafd was. Dat gebeurde via grappen op sociale media, filmpjes waarin Zelenski wat onhandig optrad, geruchten dat hij als acteur weleens bezoek had gekregen van de politie, enzovoort. Alles wat tegenstanders op de sociale netwerken verspreidden, was voer voor politieke influencers en campagnestrategen.”
“Op 31 maart, toen hij de eerste ronde achter de rug had, verscheen hij in een merkwaardige stemming op een nabespreking. Hij sprak ongedwongener dan gewoonlijk en gedroeg zich anders dan tijdens de rest van zijn campagne. ‘Aan de drugs!’ stond er op Facebook te lezen.”
“Omdat hij inzag dat het hem niet zou lukken om al die beschuldigingen vóór de tweede ronde adequaat te weerleggen, deed Zelenski op 3 april zélf een oproep aan tegenkandidaat Porosjenko om zich op drugs te laten testen. Tijdens een debat in het Olympisch Stadion verklaarde hij: ‘De kandidaten zouden verplicht moeten worden om zich medisch te laten keuren en het volk te laten zien dat er onder hen geen alcoholisten of drugsverslaafden zijn. Want het land heeft recht op een gezonde president.’ Zelenski voelde aan dat hij, als hij zich niet medisch liet keuren – wat voor een presidentskandidaat overigens niet verplicht is – nog voor het einde van de campagne een deel van het electoraat zou kwijtraken.”
“Het campagneteam van Porosjenko reageerde positief op de oproep. Op 5 april vroeg Porosjenko aan Zelenski of hij naar de dokterspost van het Olympisch Stadion wilde komen. Maar Zelenski verscheen niet. Porosjenko liet bloed prikken, dat hij in vier verschillende ziekenhuizen zou laten onderzoeken, maar Zelenski ging naar de privékliniek Eurolab, die gerund wordt door een oude vriend. Daar werd bloed afgenomen door een masseur die ooit had deelgenomen aan het Oekraïense kookprogramma ‘MasterChef’ en als acteur had meegedaan aan een tv-serie. Dat gaf alles een extra bizar tintje.”
“Porosjenko’s team verweet Zelenski dat hij op die manier onder een onafhankelijk onderzoek uit probeerde te komen. Wat nog meer twijfel wekte over de uitslagen van Eurolab – die op zowel drugs als alcohol negatief waren – was een onnauwkeurigheid die Zelenski’s tegenstanders ontdekten: op zijn Facebookpagina waren de onderzoeksresultaten op 2 april 2019 gedateerd, terwijl het onderzoek pas op 5 april had plaatsgevonden. De fout werd later rechtgezet, met als excuus dat er in de privékliniek twee patiëntendossiers waren verwisseld. Dat nam echter niet het vermoeden weg dat er geprobeerd was de resultaten te vervalsen.”
“Het team van Porosjenko en de aan hem gelieerde media besloten het thema van Zelenski’s vermeende drugsverslaving nog een tijdje te laten rondzingen. De uitspraak ‘Zelenski is een drugsverslaafde’ was inmiddels een eigen leven gaan leiden. Tussen de eerste en tweede verkiezingsronde bleef Porosjenko op verschillende radio- en tv-stations herhalen: ‘Ik zeg niet dat Volodimir Zelenski drugs gebruikt, daar heb ik geen enkel bewijs voor. Wel stel ik nadrukkelijk dat de Oekraïense staatsburgers er voor 100 procent verzekerd van moeten zijn dat hun toekomstige president, die ook de toekomstige opperbevelhebber is, niet aan verdovende middelen verslaafd is.’ En hoe vaker Porosjenko zei: ‘Zelenski is niet verslaafd’, des te meer waren veel Oekraïners geneigd te horen: ‘Verslaafd, verslaafd, verslaafd…’”
“Zelenski won de presidentsverkiezingen, maar de wilde verhalen over drugs verdwenen ook na zijn verkiezing niet naar de achtergrond. Zo liet de pro-Russische propagandist Anatoli Sjari medio 2020 via zijn kanaal op de mobiele berichtendienst Telegram weten dat zijn kameraden een ‘speciale operatie’ hadden uitgevoerd om in een restaurant in Odessa een urinemonster van Volodimir Zelenski te pakken te krijgen. Sjari liet het staal naar eigen zeggen op sporen van drugs onderzoeken in twee laboratoria. Er wordt gezegd dat Sjari met de resultaten het team van Zelenski probeerde te chanteren. Als Kremlin-gezinde blogger had hij gedurende de kiescampagne op zijn YouTube-kanaal een lastercampagne tegen Zelenski gevoerd.”
“Op 25 februari, de dag na het begin van de Russische inval in Oekraïne, omschreef Poetin de Oekraïense regering tijdens een bijzondere bijeenkomst van de Russische Nationale Veiligheidsraad als ‘een bende drugsverslaafden en neonazi’s’. Op die manier blies hij de mythe rond de ‘druggebruiker’ Zelenski nieuw leven in, in een poging om zijn oorlog met Oekraïne te rechtvaardigen.”
