We gaan met zijn allen amper nog naar de Kerk. Een zondagsmis met de moemoe misschien of een koppel dat trouwt ‘voor de traditie’. Maar Vlaamse gemeenten geven jaarlijks nog aanzienlijke bedragen uit aan religie en levensbeschouwing, een kostenpost die in 2023 opliep tot maar liefst 109,2 miljoen euro.
Hoewel dit bedrag slechts een fractie vormt van de totale gemeentelijke uitgaven, hebben lokale besturen weinig zeggenschap over die budgetten. Het is een verplichting vastgelegd in het Vlaams eredienstendecreet, dat gemeenten verplicht bij te dragen aan de financiering van religieuze instellingen, voornamelijk kerkfabrieken van de Rooms-Katholieke Kerk.
Kerkelijke geldverspilling
In onze zelfverklaarde multireligieuze samenleving gaat het overgrote deel van de religieuze financiering gaat naar de Rooms-Katholieke Kerk, die verantwoordelijk is voor 94 procent van de eredienstbesturen in Vlaanderen. Gemeenten moeten bijdragen aan zowel de exploitatiekosten als de investeringen van deze erediensten, variërend van onderhoud van gebouwen tot de aankoop van meubilair en grote renovaties. Doen zij dat niet, riskeren gemeenten zelfs juridische procedures, met als gevolg dat de belastingbetaler gek genoeg uiteindelijk de rekening betaalt.
Daarnaast zijn gemeenten ook verantwoordelijk voor de huisvesting van geestelijken, zoals pastoors, imams, rabbijnen en dominees. Zij moeten hen woonruimte aanbieden of zelfs de huur van hun woning betalen. Het salaris van deze dienaars van het geloof valt dan weer niet onder gemeentelijke uitgaven, aangezien dat door de federale overheid wordt betaald… dus eigenlijk door de belastingsbetaler.
Shuttertsock
Het heilige Antwerpen
In de provincie Antwerpen gaven de gemeenten in totaal 22,4 miljoen euro uit aan religieuze kosten in 2023. De stad Antwerpen spant de kroon met 9,77 miljoen euro. Beetje logisch want de stad telt 77 kerken, waarvan de meesten hoge onderhouds- en investeringskosten met zich meebrengen.
De afnemende populariteit van de katholieke Kerk heeft bovendien geleid tot een kerkenplan, waarmee de stad sinds 2016 werkt aan het herbestemmen van leegstaande kerken. Een voorbeeld hiervan is de Sint-Janskerk in Borgerhout, waar plannen voor een bedrijvencentrum in 2019 werden afgeblazen wegens onhaalbaarheid.
Toenemende financiële druk
Ondanks dat de religieuze uitgaven een relatief klein deel vormen van de totale gemeentelijke begroting (ongeveer 18 miljard euro), is er grote vraag om het systeem te hervormen. Steeds meer stemmen pleiten ervoor dat gemeenten zelf mogen beslissen of ze moeten bijpassen voor kerkelijke begrotingstekorten.
In 2023 werd een wetsvoorstel van Vooruit, dat gemeenten meer autonomie zou geven over religieuze uitgaven, weggestemd door Open VLD, N-VA en CD&V. Ondertussen pleit een nieuwe Vlaamse en federale regering evenwicht in onze begroting, maar lijken ze de Kerk niet te durven schaden.
Terwijl de politiek filibustert over uitgaven en hervormingen, blijft de belastingbetaler in Vlaanderen via hun gemeente bijdragen aan de kosten van een religieus systeem dat al jaren aan het doodbloeden is.
