Symbolisch, strategisch, een politiek spel of een blijvende tred?
Vlaams Belang brak dit weekend verrassend door het cordon sanitaire in Ranst, een relatief kleine Antwerpse gemeente. Met een bescheiden 14,6 procent van de stemmen en drie zetels sloot de partij een akkoord met PIT en Vrij Ranst. Voorzitter Tom Van Grieken viert het als een symbolische overwinning, terwijl nationale partijen de betrokken lokale politici onmiddellijk uitsloten.
De doorbraak: Symbolisch of strategisch?
Waar velen speculeerden over doorbraken in grote steden zoals Denderleeuw of Middelkerke, was het het landelijke Ranst dat het eerste akkoord met Vlaams Belang zag. Niet in een bolwerk, maar juist in een kleine gemeente van 20.000 inwoners. Vlaams Belang was er de derde partij, wat volgens politieke analisten verklaart waarom het cordon sanitaire op lokaal niveau gemakkelijker te doorbreken was. "We hebben ons blindgestaard op grote steden," klinkt het.
De lokale dynamiek bleek doorslaggevend: partijen zoals N-VA en Groen hielden vast aan hun standpunten, terwijl PIT en Vrij Ranst, met wortels in nationale partijen, een ander pad insloegen. Voor Vlaams Belang volstond zelfs een bescheiden aanwezigheid om deel uit te maken van het bestuur, ondanks dat hun invloed beperkt zou zijn. Het symbolische gewicht hiervan overschaduwt echter de realiteit, waar Vlaams Belang nog steeds een minderheidspositie inneemt.
Een lokale overwinning, maar wat met nationale gevolgen?
Wie dit weekend al zappend een politiek debat passeerde, kreeg de indruk dat WO III was uitgebroken omdat de nazi's weer aan de macht waren. Vrijwel onmiddellijk na de bekendmaking van de coalitie grepen zowel CD&V als Open VLD in. De leden van hun partijen die met Vlaams Belang in zee gingen, werden zonder pardon uitgesloten. "Dit is een kwestie van principes," verklaarde CD&V-voorzitter Sammy Mahdi, terwijl Eva De Bleeker van Open VLD benadrukte dat samenwerking met extremistische partijen strijdig is met de statuten van haar partij.
Deze harde reacties bevestigen het nationale cordon sanitaire opnieuw. Ondanks lokale successen is-en blijft Vlaams Belang op nationaal vlak stevig buitengesloten. Zelfs Bart De Wever, die in het verleden wel eens de deur op een kier zette voor samenwerking met Vlaams Belang, heeft in maart dit jaar duidelijk gemaakt dat er geen sprake kan zijn van een coalitie met de partij. Zijn "carrément neen" heeft veel invloed gehad op de nationale perceptie van Vlaams Belang als potentiële partner.
Politiek spel of blijvende trend?
Wat betekent deze doorbraak voor de toekomst? Allerlei specialisten haastten zich om om hun mening over het ondemocratische cordon te verspreideen en - zoals we dat van experten gewend zijn- zich aan voorspellingen te wagen. Analisten zoals Bart Maddens (KU Leuven) verwachten geen onmiddellijk domino-effect. "Ranst is symbolisch, maar elders in Vlaanderen zie ik geen grootschalige doorbraken," stelt Maddens bij VRT NWS. Laura Jacobs van UAntwerpen voegt toe dat de lokale doorbraak wel een precedent kan scheppen voor andere gemeenten, maar dat de impact voorlopig beperkt zal blijven tot enkele kleinere gemeenten.
Tom Van Grieken hoopt uiteraard op een breder gevolg. Hij ziet in de situatie in Ranst een kans om het Vlaams Belang stap voor stap meer invloed te geven, vooral op lokaal niveau. De meeste dromen zijn… je weet wel. De partij van Van Grieken blijft nationaal gezien nog altijd ver verwijderd van een werkelijke machtspositie. De grote steden, waar de partij hoopte op doorbraken, hielden stand. En dus wordt Vlaams Belang op vele plaatsen nog altijd als een buitenstaander behandeld, zonder toegang tot bestuurscoalities.
Het cordon: gebroken én versterkt
Uiteindelijk lijkt het cordon sanitaire deze week zowel doorbroken als herbevestigd. Lokale partijen zijn bereid samen te werken met Vlaams Belang, maar nationale partijen trekken de teugels strakker aan dan ooit tevoren. Jos Geysels, de man achter het oorspronkelijke cordon sanitaire, benadrukt dat de snelle reacties van CD&V en Open VLD het belang van de afspraak opnieuw onderstrepen. "Een dijkbreuk is er niet," verklaart Geysels. Geysels kreeg van de VRT een platform om zijn gal te spuwen op radicaal rechts en was niet subtiel in zijn woordkeuzes. “Ik stel vast dat twee lokale partijen het ranzige besluit hebben genomen om samen met Vlaams Belang een meerderheid te vormen. En dat is niet naar de geest van het cordon”, aldus Geysels. “Maar van een dijkbreuk is geen sprake. Het is belangrijk en hoopgevend dat nationale partijen zich aan de afspraak houden.”
De toekomst van het cordon sanitaire zal afhangen van hoe andere lokale lijsten omgaan met de precedentwerking van Ranst. Zullen er meer gemeenten volgen? Of blijft dit een geïsoleerd geval waar nationale partijen hard tegen optreden? Eén ding is zeker: Vlaams Belang heeft zijn eerste voet tussen de deur gezet, maar of die deur helemaal zal openzwaaien, is twijfelachtig.
(Foto: Philip Reynaers/Photo News)
