Kroniek van een aangekondigde lynchpartij.
Het nieuws sloeg gisteren in als een bom: tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk werd door de Nederlandse ‘De Volkskrant’ geportretteerd als “een duivel”. “In de succesvolle tv-machine van DWDD werd menig redacteur vermalen”, kopte de krant op dramatische wijze: zwarte achtergrond, van Nieuwkerk zit in de schaduw tegen een bloedrode achtergrond. Een beetje als Krimson bij Suske & Wiske.
De aantijgingen zijn niet van de poes en niet van gisteren. Al maanden ging het gerucht dat journaliste Maud Effting werkte aan een onthullend Volkskrant-artikel over Matthijs van Nieuwkerk. Collegakrant ‘De Telegraaf’ gaf in juni het voorzetje. De krant berichtte toen over een ’tirannieke presentator’ die jarenlang een ‘angstcultuur’ in stand heeft gehouden. Hoewel er geen namen werden genoemd, was het voor iedereen duidelijk: dit gaat over Matthijs.
Gisteren werden dan alle registeres opengetrokken. Het leverde titels op die het equivalent zijn van een lynchpartij: "Structureel grensoverschrijdend gedrag bij "De wereld draait door" maakte medewerkers ziek", en: “Presentator Matthijs Van Nieuwkerk “zaaide jarenlang angst” bij ‘De wereld draait door’: 'De duivel leek in hem te kruipen'” , maar vooral: "Structureel grensoverschrijdend gedrag bij talkshow DWDD: ‘Het gevoel was: de zeis kan altijd onverwacht vallen’."
De Volkskrant begon haar trial by media met een verhaal over een woedeuitbarsting van van Nieuwkerk. We schrijven 29 november 2019, iets voor achten wanneer van Nieuwkerk vragend om zich heen kijkt, omdat er door een technische fout tijdens de uitzending van De Wereld Draait Door onverwachts zijn eigen stem uit de luidsprekers galmt. “Ik heb geen enkel idee wat hier gebeurde”, zegt van Nieuwkerk snel. “Was ik de enige die het hoorde?”. En dan (we citeren ‘De Volkskrant’):
“Direct na de uitzending beent Van Nieuwkerk met grote passen de trap op naar de ruimte boven de studio. Daar wachten redacteuren, gastvrouwen, de regisseur, de eindredacteur. Zeven getuigen verklaren tegenover de Volkskrant wat er dan gebeurt.
‘Wíé is hier verantwoordelijk voor?’, schreeuwt Van Nieuwkerk.
Even later staat hij tegenover een geluidsman. Hun hoofden zijn dicht bij elkaar. ‘Wat stá je daar nou man?’, schreeuwt Van Nieuwkerk.
Dan begint hij te razen. Zijn woede is zo extreem dat velen het zich drie jaar na dato nog herinneren. ‘Het was’, zegt een redacteur, ‘alsof de duivel in hem kroop.’ Medewerkers gooien snel de deuren dicht: niemand mag dit zien of horen.
De geluidsman probeert wat terug te zeggen, maar hij komt niet boven de presentator uit. ‘Het is meneer Van Nieuwkerk voor jou’, horen aanwezigen hem schreeuwen.
‘Jij!’, schreeuwt de presentator volgens meerdere getuigen. ‘Jij had hier op je knieën moeten zitten, en moeten zeggen: sorry.’
Onthutst kijken mensen naar wat hier gebeurt.
‘Zeg sórry meneer Van Nieuwkerk’, roept de presentator. Om hen heen is het doodstil.
En dan doet de man wat hij zegt. ‘Sorry meneer Van Nieuwkerk’, brengt hij uit. Zijn woorden gaan bij sommigen door merg en been. ‘Als ik hier aan terugdenk, krijg ik nog steeds kippevel’, zegt een redacteur. ‘Ik schaamde me kapot.’ ‘We waren allemaal in shock. Dit ging over alle grenzen heen’, zegt een ander, ‘het ging zó ver dat ik heb besloten dat ik nooit meer met Matthijs wil werken.’”
We weten niet goed wat we met dit verhaal aan moeten. Het is een lang verhaal van een ‘baas’ die volledig door het lint gaat. En dat is niet correct, maar we worden er niet echt door van onze stoel geblazen. Er zou sprake zijn “structureel grensoverschrijdend gedrag”. Mensen werden – 15 jaar lang – met de grond gelijk gemaakt. Aan de vernederingen, de pesterijen en het geschreeuw hielden ze burn-outs en ernstige psychische klachten zoals angst- en paniekaanvallen over. In verslagen van psychologen en van de bedrijfsarts staat dat medewerkers last hebben van slaapproblemen, hyperventilatie en emotionele uitputting. Sommigen stellen dat ze tot vandaag verminderd inzetbaar zijn, met angstgevoelens kampen en nachtmerries hebben of zelfs PTSS-achtige klachten (post-traumatische stressstoornis) die hen belemmeren in hun werk. Tientallen mensen hebben er de tv-wereld definitief door verlaten.
“Mensen waren in die tijd vooral bang voor Ewart”, zegt een redacteur aan 'De Volkskrant'. “Die stoof razend en tierend over de redactie. ‘Kutonderwerp’, riep hij dan, terwijl hij een prullenbak omver schopte. Collega’s krompen ineen als hij langskwam.” Of deze van een ex-medewerker: “Een van mijn collega’s, een superintelligente, boomlange, leuke vent was in een paar maanden veranderd in een trillend rietje. Hij stapte midden in zijn werkdag op. Eigenlijk hadden we hem applaus moeten geven.”
Nu goed, het proces van van Nieuwkerk lijkt bij deze al afgesloten. Het verdict: levenslang? De toekomst van Matthijs van Nieuwkerk (62) bij BNNVara is alvast hoogst onzeker. Niet alleen om wille van ‘de feiten’, maar de omroep heeft het moeilijk met het feit dat de presentator gisteren een draai zou hebben gemaakt in zijn weerwoord naar ‘De Volkskrant’. In een reactie op het verhaal van De Volkskrant stuurde Van Nieuwkerk twee verschillende verklaringen die BNNVara allebei inzag. In het eerste statement toonde hij volgens de omroep te weinig berouw én erkenning van zijn gedrag. Dat liet de omroep hem weten. Daarop trok Van Nieuwkerk zijn statement terug en volgde een nieuwe verklaring, waarin de presentator meer spijt betuigde. Die tweede tekst werd door De Volkskrant afgedrukt. De opnames van de Top 2000 Quiz waar Matthijs van Nieuwkerk op dit moment aan werkt, zijn alvast afgeblazen.
Nu goed, voer voor de sociale media en ook voer voor ‘nog meer’. De Volkskrant zou al reacties hebben binnengekregen op de oproep voor "informatie over grensoverschrijdend gedrag in de mediawereld" onderaan het vrijdag verschenen artikel over De Wereld Draait Door (DWDD). "We hebben daar al dingen binnengekregen", zei journalist Maud Effting. De krant twijfelt bovendien of ze de eerste reactie van Mattijs vooralsnog gaan publiceren waarin hij – naar verluidt - "hard uithaalt" naar enkele mensen die aan het woord komen. Of er nog iets gaat worden gedaan met die verklaring, weten de auteurs nog niet. "We zijn journalistiek aan het overwegen wat we hiermee moeten", zegt journalist Willem Feenstra. Dat het verhaal nog een follow-up krijgt, sluit hij niet uit.
Tot slot is er de reactie van Paul Haenen, alias dominee Gremdaat, die het opneemt voor van Nieuwkerk. “Nederland is gek geworden zegt Haenen.
Gelukkig is er nog humor.
