De Nederlandse inlichtingendiensten AIVD en MIVD hebben voor het eerst samen een uitgebreide analyse gemaakt over de oorlog in Oekraïne en wat dat betekent voor de veiligheid van Nederland (en ons land). De belangrijkste waarschuwing luidt: de oorlog in Oekraïne is dichterbij dan we denken.
In het rapport: “Op de langere termijn is het meest waarschijnlijke scenario dat er sprake zal zijn van een voortdurende confrontatie tussen Rusland en het Westen (NAVO en EU). Hoewel het onwaarschijnlijk is dat dit zal escaleren tot een gewapend conflict, is dit wel voorstelbaar. Gezien de positie van Rusland als nucleair bewapende grootmacht, is dit zorgelijk. Een alternatief scenario is voorstelbaar wanneer het Westen geen eenheid bewaart tegenover Rusland. Moskou zou hier waarschijnlijk de conclusie uit trekken dat militaire agressie loont. Dit zal waarschijnlijk leiden tot verdere regionale instabiliteit in Europa en een directe impact hebben op de Nederlandse (en Belgische, red) veiligheid.”
Aan de hand van zes thema's wordt in het rapport beschreven hoe de oorlog invloed heeft op het Westen, de NAVO en Nederland (en dus ook België). Onder meer Russische spionage, beïnvloedingscampagnes en cyberoperaties worden breed uitgemeten.
Generaal Jan Swillens, directeur van de MIVD, was degene die op 24 februari 2022 minister Ollongren belde met de mededeling dat de Russen Oekraïne waren binnengevallen. Dat moment had direct impact, zegt hij aan de NOS. "Het was echt een keerpunt in de geschiedenis."
Volgens Erik Akerboom, directeur-generaal bij de AIVD, heeft 24/2 meer impact op de wereld dan 9/11 waarmee wordt verwezen naar de aanslagen op Amerika op 11 september 2001. Twee vliegtuigen boorden zich in de Twin Towers in New York, een derde in het Pentagon in Washington en een vierde kwam neer in de staat Pennsylvania. In totaal kwamen bijna 3000 mensen om het leven.
"Dit gaat om een strijd om de wereldorde, en die wereldorde wordt aangetast door Rusland. De gevolgen daarvan zijn straks en nu al voelbaar in de huiskamers van mensen. En ook de veiligheid is in het geding. De Engelsen hebben daar een mooi gezegde voor: 'Putin's appetite grows while eating'. In andere woorden; Poetin stopt niet als hij niet wordt gestopt."
Er is ook een effect op het jihadisme. In het rapport: “Al Qaida en ISIS zullen de gevolgen van het conflict waarschijnlijk proberen uit te buiten. Binnen de Nederlandse jihadistische beweging is er nauwelijks aandacht geweest voor het conflict in Oekraïne, maar de gevolgen van het conflict bieden wel kansen voor het mondiaal jihadisme.” Zo ervaren Jihadistische organisaties een wat grotere bewegingsvrijheid in Syrië als gevolg van de afgenomen Russische activiteiten in het gebied.
De oorlog heeft ook veel invloed op anti-institutioneel extremisme in ons land, schrijven de instanties. Dit bedreigt de veiligheid in Nederland. Het extremisme draait om een zogenaamde "kwaadaardige elite", die crises zoals de coronapandemie, de stikstofcrisis en het conflict in Oekraïne zouden hebben "verzonnen".
Hoewel deze vorm van extremisme al langer aanwezig is in Nederland, wordt het opvallend genoemd dat de anti-institutionele beweging "overwegend pro-Russisch" is. Hierbij wordt de Russische president Poetin afgeschreven als de "verlosser" in de strijd tegen de kwaadaardige elite (die bloed drinken van kinderen,red) in het Westen. Deze opstelling maakt de beweging mogelijk vatbaarder voor beïnvloeding vanuit Rusland, staat in het rapport.
In de analyse staat dat zowel Oekraïne als het Westen doelwit zijn van een Russische informatieoorlog. De Russische overheid, maatschappelijke organisaties en individuen zouden een rol spelen in het beïnvloeden van westerse landen. Om het succes van deze campagnes te meten, voert Moskou geheime bevolkingsonderzoeken uit in het Westen. Zo wil Rusland per land "de succeskansen per propagandathema in kaart brengen".
Nederland lijkt in dit opzicht volgens de NOS minder in beeld te zijn bij de Russen, de inspanningen zijn voornamelijk gericht op Duitsland. Volgens de instanties toont Moskou voortdurende inzet om het publieke debat in Duitsland te beïnvloeden. Hoewel Nederland hier minder in beeld lijkt te zijn, kan succesvolle Russische beïnvloeding in Duitsland "in veel gevallen ook Nederland schaden".
"We zien al jarenlang een constante dreiging van Russische acties tegen Nederland en westerse belangen", zegt Akerboom. "Bijvoorbeeld door cyberaanvallen, verkenning die wordt gedaan om te kijken welke zwakke punten Nederland heeft. Maar ook het heimelijk beïnvloeden en voorzien van desinformatie van Nederlandse sociale media en het publieke debat."
Uit de analyse blijkt ook dat Rusland belangrijke Nederlandse infrastructuur, zoals internetkabels, gasleidingen en windmolenparken, heimelijk in kaart brengt. Het land onderneemt activiteiten en voorbereidingen voor sabotage en spionage, schrijven de instanties. Ook is het voorstelbaar dat een aanslag wordt gepleegd op andere onmisbare voorzieningen, zoals die voor het drinkwater.
De NOS: “Een concreet voorbeeld is een Russisch schip dat enkele maanden geleden in de Noordzee heeft geprobeerd om gegevens te verzamelen over windmolenparken.”
Swillens: "Wij wisten dat ze vooral interesse hadden in de datakabels op de zeebodem en wilden weten hoe de parken bestuurd worden. Als ze daar meer kennis over opdoen, weten we dat ze de intentie hebben om daar in de toekomst gebruik van te maken en die parken uit te zetten. Dat hebben we op deze manier niet eerder gezien, en dat is zorgelijk."
In het rapport: “Moskou maakt zich zorgen over de staat van zijn relatie met China. Die relatie werd tijdens de topontmoeting tussen de presidenten Poetin en Xi aan de vooravond van de Olympische Spelen in februari 2022 nog door beide landen publiekelijk omschreven als uniek in de wereldgeschiedenis en als het fundament van een nieuwe wereldorde. In realiteit heeft de oorlog in Oekraïne ertoe geleid dat Rusland nog meer de onderliggende partij is geworden in een ongelijkwaardige relatie met China. De veranderende geopolitieke balans in de relatie met China staat niet op zichzelf. De invloed van Moskou in de Kaukasus en Centraal-Azië staat eveneens onder druk.”
De oorlog in Oekraïne is verworden tot een uitputtingsslag waarvan het einde nog niet in zicht is.
foto: rapport AIVD
