Hoe komt het dat Israël nu zo succesvol is bij het elimineren van de top van Hezbollah? Iets wat eerder niet lukte. Het antwoord in een zin: de steun van Hezbollah aan Assad.
In de oorlog met Hezbollah in 2006 probeerde Israël Hassan Nasrallah immers drie keer te doden.
Eén luchtaanval miste - de leider van Hezbollah had de plek eerder verlaten. De andere slaagden er niet in de betonnen versterkingen van zijn ondergrondse bunker te doorboren, volgens twee mensen die bekend zijn met de pogingen.
Vrijdagavond herstelde het Israëlische leger deze fouten. Het spoorde Nasrallah op in een bunker diep onder een appartementencomplex in het zuiden van Beiroet en liet maar meerdere bunkerbommen vallen om er zeker van te zijn dat hij werd gedood, aldus Israëlische media.
“We zullen iedereen bereiken, overal,” pochte de piloot van het F-15i oorlogsvliegtuig dat volgens het Israëlische leger de dodelijke lading liet vallen, waarbij minstens vier woongebouwen werden verwoest.
Maar de zelfverzekerde branie van het Israëlische militaire en veiligheidsapparaat, dat in de afgelopen weken een gestage drumbeat van verwoestende klappen heeft uitgedeeld aan een van zijn grootste regionale rivalen, verhult volgens FT “een ongemakkelijke waarheid”: in bijna vier decennia van strijd tegen Hezbollah, heeft Israël pas onlangs echt het tij gekeerd.
Wat is veranderd, aldus huidige en voormalige functionarissen, is de diepte en kwaliteit van de inlichtingen waarop Israël de afgelopen twee maanden kon steunen, te beginnen met de moord op Fuad Shukr, een van Nasrallahs rechterhanden, op 30 juli, toen hij een vriend bezocht niet ver van de plaats van de bomaanslag van vrijdag.
FT: “Deze functionarissen beschreven een grootschalige heroriëntatie van Israëls inspanningen om inlichtingen te verzamelen over Hezbollah na het verrassende falen van zijn veel machtigere leger om de militante groep in 2006 een knock-out klap toe te dienen, of zelfs om de hogere leiding, waaronder Nasrallah, uit te schakelen.”
Gedurende de volgende twee decennia ontgonnen Israëls gesofisticeerde signaalinlichtingeneenheid 8200 en zijn militaire inlichtingendienst, Aman genaamd, enorme hoeveelheden gegevens om de snelgroeiende milities in Israëls “noordelijke arena” in kaart te brengen.
Miri Eisin, een voormalige hoge inlichtingenofficier, zei dat dit een fundamentele verandering vereiste in de manier waarop Israël Hezbollah bekeek, een Libanese guerrillabeweging die de wil en het uithoudingsvermogen van Israël had aangetast in het moeras van zijn 18 jaar durende bezetting van Zuid-Libanon. Voor Israël eindigde dat in 2000 in een volgens de krant “schandelijke aftocht”, die gepaard ging met een aanzienlijk verlies aan inlichtingenvergaring.
In plaats daarvan, zei Eisin volgens FT, verruimde de Israëlische inlichtingendienst zijn blikveld om de hele Hezbollah te kunnen bekijken, en keek daarbij niet alleen naar de militaire vleugel, maar ook naar de politieke ambities en de groeiende banden met de Iraanse Revolutionaire Garde en Nasrallahs relatie met de Syrische president Bashar al-Assad. Deze laatste is volgens Le Soir de laatste tijd opvallend zwijgzaam.
De Israëlische inlichtingendienst had Hezbollah bijna een decennium lang een “terreurleger” genoemd, in plaats van een terreurgroep “zoals Osama bin Laden in een grot”, zei ze. Het was een conceptuele verschuiving die Israël dwong om Hezbollah net zo nauwgezet en breed te bestuderen als bijvoorbeeld het Syrische leger.
Toen Hezbollah in kracht toenam en in 2012 naar Syrië vertrok om Assad te helpen bij het neerslaan van een gewapende opstand tegen zijn dictatuur, gaf dat Israël de kans om de balans op te maken. Er ontstond een dicht “inlichtingenbeeld” - wie had de leiding over de operaties van Hezbollah, wie kreeg promotie, wie was corrupt en wie was net teruggekeerd van een onverklaarbare reis.
Terwijl de strijders van Hezbollah gehard waren in de bloedige oorlog in Syrië, waren de strijdkrachten van de militante groep gegroeid om gelijke tred te houden met het slepende conflict. Die rekrutering maakte hen ook kwetsbaarder voor Israëlische spionnen die agenten plaatsten of op zoek waren naar potentiële overlopers.
“Syrië was het begin van de uitbreiding van Hezbollah”, zegt Randa Slim, programmadirecteur aan het Midden-Oosten Instituut in Washington aan FT. “Dat verzwakte hun interne controlemechanismen en opende de deur voor infiltratie op een groot niveau.”
De oorlog in Syrië heeft ook een ‘fontein’ aan gegevens opgeleverd, waarvan veel openbaar beschikbaar is voor Israëlische spionnen - en hun algoritmen - om te verwerken. Overlijdensberichten, in de vorm van de “Martelarenposters” die regelmatig door Hezbollah worden gebruikt, waren er daar één van, doorspekt met kleine klompjes informatie, zoals uit welke stad de strijder kwam, waar hij werd gedood en zijn vriendenkring die het nieuws op sociale media plaatste. Begrafenissen waren zelfs nog onthullender en haalden soms hoge leiders uit de schaduw, al was het maar voor even.
Een voormalig hooggeplaatst Libanees politicus in Beiroet zei dat het binnendringen van Hezbollah door Israëlische of Amerikaanse inlichtingendiensten “de prijs was van hun steun aan Assad”.
“Ze moesten zichzelf onthullen in Syrië,” zei hij, waar de geheimzinnige groep plotseling contact moest houden en informatie moest delen met de berucht corrupte Syrische inlichtingendienst, of met de Russische inlichtingendiensten, die regelmatig werden gecontroleerd door de Amerikanen.
“Ze gingen van zeer gedisciplineerd en puristen naar iemand die [bij het verdedigen van Assad] veel meer mensen binnenliet dan had gemoeten,” zei Yezid Sayigh, een senior fellow bij het Carnegie Middle East Center aan FT. “De zelfgenoegzaamheid en arrogantie ging gepaard met een verschuiving in het lidmaatschap - ze begonnen slap te worden.”
Dat was een breuk voor een groep die er trots op was dat ze in Libanon in staat was om Israëls fameuze inlichtingendiensten af te weren. Hezbollah blies het hoofdkwartier van Shin Bet in Tyrus niet één maar twee keer op in de beginjaren van Israëls bezetting van Zuid-Libanon. Op een bepaald moment aan het einde van de jaren '90 realiseerde Israël zich dat Hezbollah zijn toen nog ongecodeerde drone-uitzendingen kaapte en zo meer te weten kwam over de eigen doelen en methoden van de Israël Defense Forces, aldus twee mensen die bekend zijn met deze kwestie.
Israëls bredere focus op Hezbollah in de regio ging gepaard met een groeiend en uiteindelijk onoverkomelijk technisch voordeel - spionagesatellieten, geavanceerde drones en cyberhackingcapaciteiten die mobiele telefoons veranderen in afluisterapparatuur.
Het verzamelt zoveel gegevens dat het een speciale groep heeft, Unit 9900, die algoritmes schrijft die terabytes aan visuele beelden doorzoeken om de kleinste veranderingen te vinden, in de hoop een geïmproviseerd explosief langs de kant van de weg te identificeren, een ventilatieopening boven een tunnel of de plotselinge toevoeging van een betonnen wapening, wat duidt op een bunker.
FT: “Als een Hezbollah-operator eenmaal is geïdentificeerd, worden zijn dagelijkse bewegingspatronen ingevoerd in een enorme database van informatie, afkomstig van apparaten zoals de mobiele telefoon van zijn vrouw, de kilometerteller van zijn smart car of zijn locatie.”
Deze kunnen worden geïdentificeerd uit zulke uiteenlopende bronnen als een overvliegende drone, een gehackte camerabeelden van een CCTV-camera die hij toevallig passeert en zelfs uit zijn stem die is vastgelegd op de microfoon van de afstandsbediening van een moderne tv, aldus verschillende Israëlische functionarissen.
Elke onderbreking van die routine wordt een waarschuwing voor een inlichtingenofficier om door te nemen, een techniek die Israël in staat stelde om de middencommandanten te identificeren van de twee of drie antitankjagers die IDF-troepen van over de grens hebben lastiggevallen. Op een gegeven moment hield Israël de agenda's van individuele commandanten in de gaten om te zien of ze plotseling waren teruggeroepen in afwachting van een aanval, zei een van de functionarissen.
Maar de ontwikkeling van elk van deze processen vergde tijd en geduld. In de loop der jaren was de Israëlische inlichtingendienst in staat om zo'n uitgebreide doelwitbank aan te leggen dat de gevechtsvliegtuigen in de eerste drie dagen van de luchtcampagne minstens 3.000 vermoedelijke Hezbollah-doelen probeerden uit te schakelen, volgens de openbare verklaringen van de IDF.
“Israël had veel capaciteiten, veel inlichtingen opgeslagen die wachtten om gebruikt te worden,” zei een voormalige functionaris. “We hadden deze capaciteiten al veel langer geleden tijdens deze oorlog kunnen gebruiken, maar dat hebben we niet gedaan.”
Dat geduld lijkt te hebben geloond voor het leger. Meer dan 10 maanden lang hebben Israël en Hezbollah grensoverschrijdend vuur uitgewisseld, terwijl Israël een paar honderd laaggeplaatste Hezbollah-agenten heeft gedood, voor het overgrote deel binnen een zich langzaam uitbreidend conflictgebied dat zich een paar kilometer ten noorden van de grens uitstrekte.
Dat lijkt Nasrallah in slaap te hebben gesust door hem te laten denken dat de twee aartsrivalen verwikkeld waren in een nieuw soort va-banquepolitiek, met duidelijk afgebakende rode lijnen die konden worden beheerd totdat Israël een staakt-het-vuren in Gaza met Hamas zou overeenkomen, waardoor Hezbollah een “uitweg” zou hebben om een staakt-het-vuren met Israël overeen te komen.
De groep was deze vuurronde met Israël pas begonnen op 8 oktober, in solidariteit met het door Iran gesteunde Hamas, in een poging om tenminste wat Israëlische vuurkracht vast te pinnen aan de noordgrens.
“Hezbollah voelde zich verplicht om deel te nemen aan de strijd, maar beperkte zich tegelijkertijd sterk - het was nooit echt de bedoeling dat ze een initiatief zouden nemen waar ze enig voordeel zouden kunnen hebben,” zei Sayigh van het Carnegie Middle East Center aan FT.
“Het lijkt erop dat ze hier en daar een paar raketten hebben afgevuurd en een paar klappen hebben geïncasseerd, en dat ze het idee kregen dat dit de limiet was - ze hielden één, zo niet beide, handen op de rug gebonden en deden niets dat in de buurt kwam van hun eigen volledige capaciteit.”
Maar zelfs de mogelijkheid dat Hezbollah eenzelfde soort grensoverschrijdende inval zou doen als Hamas op 7 oktober - waarbij 1200 mensen in het zuiden van Israël omkwamen en 250 gijzelaars terug naar Gaza werden gebracht - was genoeg voor Israël om de gemeenschappen nabij de grens met Libanon te evacueren. Ongeveer 60.000 Israëli's werden uit hun huizen verdreven, waardoor de grens veranderde in een actief oorlogsgebied met Hezbollah.
Om de voorwaarden voor hun terugkeer te creëren, lijkt premier Benjamin Netanyahu de meest geavanceerde offensieve capaciteiten van Israël te hebben ingezet, volgens functionarissen die op de hoogte zijn van de operaties.
Dit omvatte de ongekende ontploffing van duizenden piepers met boobytraps twee weken geleden, waarbij duizenden Hezbollah-leden werden verwond met dezelfde apparaten waarvan ze dachten dat ze Israël zouden helpen om de bewaking te omzeilen.
Het culmineerde vrijdag met de moord op Nasrallah, een daad die Netanyahu's voorganger, Ehud Olmert, in 2006 had goedgekeurd en die de IDF niet had uitgevoerd.
In de afgelopen maanden, zo niet jaren, had de Israëlische inlichtingendienst bijna een techniek geperfectioneerd die het mogelijk maakte om Nasrallah, die ervan werd verdacht meestal ondergronds te leven in een wirwar van tunnels en bunkers, althans met tussenpozen te lokaliseren.
In de dagen na 7 oktober stegen Israëlische gevechtsvliegtuigen op met de opdracht een locatie te bombarderen waar Nasrallah was gelokaliseerd door de Israëlische inlichtingendienst Aman. De aanval werd afgeblazen nadat het Witte Huis Netanyahu hiertoe had aangezet, aldus een Israëlische functionaris.
Op vrijdag lijkt de Israëlische inlichtingendienst zijn locatie opnieuw te hebben vastgesteld - op weg naar wat de IDF “een commando- en controlebunker” noemde, blijkbaar naar een vergadering met verschillende hooggeplaatste Hezbollah-leiders en een hooggeplaatste Iraanse commandant van de Revolutionaire Garde.
In New York werd Netanyahu geïnformeerd in de marge van zijn toespraak tot de Algemene Vergadering van de VN, waar hij het idee van een staakt-het-vuren met Hezbollah verwierp en zwoer door te gaan met het offensief van Israël. Een persoon die bekend is met de gebeurtenissen zei dat Netanyahu wist van de operatie om Nasrallah te doden voordat hij zijn toespraak hield.
De campagne van Israël is nog niet voorbij, zegt Netanyahu. Het is nog steeds mogelijk dat Israël grondtroepen naar Zuid-Libanon stuurt om te helpen een bufferzone ten noorden van de grens vrij te maken. Veel van Hezbollah's raketcapaciteiten blijven intact.
“Hezbollah is niet verdwenen in de afgelopen 10 dagen - we hebben ze beschadigd en gedegradeerd en ze bevinden zich in de fase van chaos en rouw,” zei Eisin, de voormalige hoge inlichtingenofficier. “Maar ze hebben nog steeds veel capaciteiten die zeer bedreigend zijn.” (ISWI)
