Het is een moment van reflectie voor Joden wereldwijd, reflectie op een heftig jaar: Rosj Hasjana, het Joods nieuwjaar.
De viering begon woensdag en duurt tot en met vanavond. Dit jaar is de viering volgens NOS extra beladen, want het is bijna een jaar geleden dat terreurorganisatie Hamas een grote aanslag in Israël uitvoerde.
7 oktober 2023 was het begin van een periode waarin het conflict tussen Israël en Hamas, en gaandeweg in een groter deel van het Midden-Oosten, opnieuw escaleerde.
Onder Nederlandse (en Belgische) Joden zullen er deze keer ook andere gesprekken gevoerd worden bij de vieringen. Lievnath Faber is programmadirecteur bij de Joodse culturele organisatie Oy Vey.
Ze merkte volgens NOS het afgelopen jaar dat mensen om haar heen zich onveiliger zijn gaan voelen. “Ze ervaren dat als je Joods bent er meteen de link wordt gelegd met Israël, Palestina en de oorlog. Mensen zien een davidster of Hebreeuwse letter aan een ketting hangen en vragen dan gelijk of je zionistisch bent.”
Oy Vey zelf krijgt veel verzoeken van allerlei maatschappelijke en politieke organisaties om gesprekken te voeren waar verbinding en oplossingen centraal staan, zegt Faber. “Dat gebeurt te weinig en er is veel behoefte aan.”
Nati Banet keek uit naar Rosj Hasjana. Hij is medevoorzitter van de Joodse studentenvereniging IJAR. “Voor mij betekent het dat ik met familie kan zijn, er veel lekker eten is en we kunnen reflecteren en vooruitblikken.”
Ook hij kijkt met gemengde gevoelens terug op het afgelopen jaar. “Er zijn zeker positieve dingen gebeurd, zo heb ik bijvoorbeeld mijn bachelorstudie gehaald, maar de oorlog brengt veel moeilijke dingen met zich mee. Het is verschrikkelijk wat daar gebeurt en heel naar om daar de hele tijd aan te denken.”
Het Joods nieuwjaar wordt niet op 1 januari gevierd, maar rond het begin van de herfst. Het valt vaak in september of oktober en vindt dit jaar plaats tussen 2 en 4 oktober. In de Joodse cultuur wordt dit als een moment van reflectie gezien, omdat de oogsten binnen zijn en de natuur langzaam weer afsterft.
Volgens het Joods Cultureel Kwartier doet de viering denken aan de schepping van de wereld. Samen met Jom Kipoer, ook wel de 'Grote Verzoendag', vormt Rosj Hasjana de zogenoemde 'Hoge Feestdagen'.
Hierbij staan de begrippen inkeer en omkeer centraal. Inkeer is het reflecteren op het afgelopen jaar en omkeer het besluiten om dat wat verkeerd ging in het komende jaar beter te doen.
Banet voelt zich volgens NOS in Nederland niet altijd meer veilig sinds 7 oktober: "Een maand geleden ben ik heel erg geïntimideerd. Er kwam iemand achter me fietsen die "Free Palestine!" en "Hamas, Hamas, Joden aan het gas!" schreeuwde en daarna deed alsof hij me wilde neerschieten. Dat heeft mijn gevoel van veiligheid wel veranderd. Ik ben me nu veel bewuster van mijn omgeving."
Joden ervaren in Nederland meer antisemitisme dan in andere Europese landen. Onderzoek van het Europees Bureau voor de Grondrechten wees dit jaar uit dat 83 procent van de ondervraagde Joden in Nederland denkt dat het aantal gevallen van antisemitisme is toegenomen in de afgelopen vijf jaar.
Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) onderzocht het aantal daadwerkelijke meldingen van antisemitisme in Nederland. Daaruit kwam dit jaar naar voren dat er 1550 meldingen binnenkwamen bij het centrum, waarvan er 379 aan de definitie voldeden. Dat is bijna 2,5 keer zoveel als in 2022. Met antisemitisme doelt het CIDI op uitingen die beledigend zijn voor Joden als bevolkingsgroep; kritiek op Israël valt daar dus niet onder.
Ondanks al het leed vond Banet volgens NOS het afgelopen jaar vooral leerzaam: "De oorlog zorgt ook voor veel verbinding in de Joodse gemeenschap. Zo zie ik veel meer aanmeldingen voor activiteiten van onze studentenvereniging, maar ik ben ook voor het eerst in mijn leven meer in gesprek gekomen met mensen die heel anders naar de oorlog kijken."
