Auteursrecht vervalt in de VS na 95 jaar.
Een historisch moment voor strip- en cultuurfans wereldwijd: Kuifje, de iconische reporter met de kenmerkende blonde kuif, is sinds 1 januari 2025 rechtenvrij in de Verenigde Staten. Vanaf nu mag iedereen daar het personage vrij reproduceren, aanpassen of zelfs volledig heruitbrengen, zonder dat er auteursrechten betaald moeten worden. Maar wat betekent dit precies voor het erfgoed van Hergé, en welke gevolgen heeft het voor de toekomst van Kuifje?
De geboorte van een icoon: 95 jaar Kuifje
De geschiedenis van Kuifje begint in 1929, toen de Belgische striptekenaar Georges Prosper Remi – beter bekend als Hergé – de avonturen van de jonge reporter lanceerde in het stripverhaal Kuifje in het land van de Sovjets. Wat begon als een eenvoudige avonturenstrip groeide uit tot een cultureel fenomeen van de klare lijn.
Ondanks de tijdloze uitstraling van Kuifje, ontkomt ook dit stripfiguur niet aan de wetten van het auteursrecht. In de Verenigde Staten verloopt de bescherming van werken doorgaans na 95 jaar. Dat betekent dat Kuifje – samen met andere iconen uit 1929 zoals Popeye en klassieke werken van auteurs als William Faulkner en Ernest Hemingway – vanaf 2025 officieel tot het publieke domein behoort.
Vrij spel voor iedereen: wat betekent dit?
Het vervallen van de auteursrechten betekent dat Kuifje in de Verenigde Staten vrij gebruikt mag worden zonder toestemming of betaling aan de rechthebbenden. Dat opent de deur naar de schaamteloze commerce. Denk aan nieuwe bewerkingen van de strips, merchandise zonder beperkingen, en zelfs moderne adaptaties door fans of bedrijven.
Jennifer Jenkins, directeur van het Centrum voor de Studie van het Publieke Domein aan de Duke-universiteit in North Carolina, benadrukt het culturele belang van deze overgang: “De afgelopen jaren hebben we de overgang naar het publieke domein gevierd van iconische figuren zoals Winnie de Poeh en Mickey Mouse. In 2025 is het de beurt aan Kuifje en Popeye, figuren die een blijvende impact hebben gehad op de populaire cultuur.”
Een nieuw juridisch spanningsveld: niet alles mag overal
Het nieuws geldt voor de VS geldt, maar hoe blijft het erfgoed van Hergé beschermd in andere landen? In Europa bijvoorbeeld, blijven de auteursrechten vaak langer gelden, soms tot 70 jaar na de dood van de maker. In België, de thuisbasis van Kuifje, blijven de rechten in handen van Moulinsart, de vennootschap die het werk van Hergé beheert.
Moulinsart heeft in het verleden strikte controle uitgeoefend op het gebruik van Kuifje. Het bedrijf staat bekend om zijn harde optreden tegen ongeautoriseerde reproducties of adaptaties. Alleen in de Verenigde Staten, waar de regels verschillen, heeft Moulinsart nu geen juridische grond meer om op te staan. Let wel, ook in de VS zijn er nog heel wat beperkingen. Alleen de eerste versie van Kuifje, zoals die verscheen in Hergé's eerste verhaal ‘Kuifje in het land van de Sovjets’ uit 1929, mag gebruikt worden.
Azijnpissers vrezen dat deze nieuwe vrijheid kan leiden tot commerciële uitbuiting of een verwatering van Kuifje’s imago. Vrijdenkers zien dan weer juist kansen: “Publiek domein geeft kunstenaars, schrijvers en filmmakers de ruimte om klassieke werken op nieuwe manieren tot leven te brengen,” zegt Jenkins.
De toekomst van Kuifje: wat mogen we verwachten?
Met Kuifje in het publieke domein zullen we waarschijnlijk een tsunami aan nieuwe interpretaties en projecten zien. Fans kunnen eigen versies van de avonturen maken, van strips en boeken tot animaties en games. Maar ook commerciële bedrijven kunnen de avonturen van Kuifje gebruiken als basis voor nieuwe films of merchandise, zonder dat ze daarvoor toestemming nodig hebben.
Voorbeelden uit het verleden laten zien hoe dit kan uitpakken. Toen Winnie de Poeh in 2022 rechtenvrij werd, verschenen er direct alternatieve interpretaties, zoals de controversiële horrorfilm Winnie the Pooh: Blood and Honey. Fans van Kuifje hopen dat dit soort extreme herinterpretaties het personage bespaard blijven.
Een nieuwe start of het einde van een tijdperk?
Kuifje’s overgang naar het publieke domein markeert een belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis van de iconische strip. Het biedt een unieke kans om het personage opnieuw uit te vinden en beschikbaar te maken voor een nieuwe generatie. Tegelijk roept het vragen op over de bescherming van cultureel erfgoed en hoe we de essentie van klassieke werken kunnen behouden.
Hoe de toekomst van Kuifje er precies uitziet, zal afhangen van hoe kunstenaars, bedrijven en fans omgaan met deze nieuwe vrijheid. Eén ding is zeker: de avonturen van de jonge reporter zijn nog lang niet voorbij. Misschien zijn ze nu pas écht begonnen.
(Foto: Shutterstock)
