“De kans op een nieuwe Nederlandse regering is toegenomen, maar is nog geen 100 procent”, verklaarde co-informateur Elbert Dijkgraaf na afloop van de onderhandelingen, ruim na middernacht. “Lang en intensief'” zo omschreef collega-informateur Richard van Zwol de onderhandelingsdag, die dinsdag om 08.45 uur begon.
“Ik hoop dat het goed komt, ik denk dat het goed komt, ik zie het niet meer fout gaan”, zei PVV-leider Geert Wilders dan weer. Woensdag wordt nog een belangrijke dag. Dan wordt formeel pas voor het eerst gesproken over de beoogde premier.
The winner takes it all
Met 37 zetels, 20 meer dan in 2021, kroonden Wilders en zijn radicaal-rechtse Partij voor de Vrijheid (PVV) zich in november tot de overtuigende winnaars van de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen. Maar de kiezer had de kaarten moeilijk geschud. Hoe dan ook, onze noorderburen stevenen af op een rechts kabinet met de liberale VVD, de nieuwe centrumrechtse partij NSC van Pieter Omtzigt en de boerenpartij BBB van Caroline van der Plas als gedoodverfde coalitiepartners van de PVV.
Op z’n Belgisch
Maar de regeringsformatie verloopt uitermate moeizaam. In maart besloten de vier partijen dan maar te streven naar een slank hoofdlijnenakkoord, waarbij de deur openstaat voor samenwerkingen met de oppositie. Meer dan vijf maanden na de verkiezingen komt de deadline die de informateurs Dijkgraaf (hoogleraar economie met een verleden in de protestantse partij SGP) en Van Zwol (christendemocraat en lid van de Raad van State) hebben vooropgesteld, zeer dichtbij. Uiterlijk woensdagavond zal het duo zijn eindverslag overhandigen aan de Tweede Kamer.
Met die einddatum in het achterhoofd werd de formatie de voorbije weken opgeschroefd van een slentergang naar een sprint, met marathonvergaderingen en weekendbijeenkomsten. Na weken van wantrouwen, roddels en schofferingen op sociale media kwam er eindelijk schot in de zaak.
Migratie
De besprekingen over migratie zijn achter de rug. Afgelopen nacht zou een akkoord bereikt zijn over de eveneens erg gevoelige financiën. Het NSC en de VVD benadrukken het belang van de Europese begrotingsnormen, terwijl de PVV en ook de BBB de verkiezingen gewonnen hebben met dure beloftes.
Wie wordt premier?
Er is pas een definitieve overeenkomst zodra vier handtekeningen onder het volledige regeerakkoord staan. Daarna moeten ook nog de Tweede Kamerfracties van de vier partijen hun fiat geven.
Over wat in het akkoord zal staan, lekte tot nu erg weinig uit. Een ander groot vraagteken is wie premier wordt. Geert Wilders wordt het alvast niet, want de partijleiders van de PVV, de VVD, het NSC en de BBB waren eerder al overeengekomen dat zij in de Tweede Kamer blijven zetelen. Vooral voor het NSC was een regering met Wilders aan het roer geen optie.
Het is wel nog altijd aan de PVV-voorman om iemand voor te dragen voor die positie. Hij zei iemand op het oog te hebben, maar om wie het gaat - en wanneer hij zijn gesprekspartners op de hoogte zal brengen - wilde Wilders niets kwijt. In de Nederlandse media deed de afgelopen dagen de naam van oud-informateur en voormalig minister voor de sociaaldemocratische PvdA Ronald Plasterk prominent de ronde.
Dit, of nieuwe verkiezingen
Als woensdag toch geen finaal akkoord wordt bereikt, lijken vervroegde verkiezingen de enig mogelijke uitweg. Want voor een alternatieve meerderheid, bijvoorbeeld zonder de PVV, zou al naar de alliantie GroenLinks-PvdA gekeken moeten worden. Maar die zit - samen met een resem kleinere partijtjes - aan de andere kant van het politieke spectrum.
(Foto: PD)
