"Dit is geen fase, dit is een crisis."
Zelfbeschadiging en suïcidale gedachten onder tieners zijn geen nieuw fenomeen, maar de cijfers die spoeddiensten de afgelopen jaren registreren, zijn ronduit alarmerend. Sinds de coronacrisis is er een zorgwekkende stijging in het aantal minderjarigen dat na een zelfdodingspoging of ernstig zelfbeschadigend gedrag op de spoedafdeling belandt. Psychologen en kinderpsychiaters trekken aan de alarmbel: "Dit is geen fase, dit is een crisis."
Explosieve cijfers, maar enkel het topje van de ijsberg
De cijfers van het Antigifcentrum laten niets aan de verbeelding over. In 2018 kwamen er 413 meldingen binnen van suïcidepogingen bij jongeren onder de 15 jaar. Drie jaar later, in 2021, piekte dat aantal naar 543. De meest recente cijfers uit 2023 tonen een lichte daling naar 501, maar experts waarschuwen dat dit slechts het topje van de ijsberg is. En dat terwijl het aantal suïcidepogingen bij volwassenen in diezelfde periode net afnam.
De krant ‘Het Nieuwsblad’ deed een rondvraag bij verschillende ziekenhuizen en die bevestigt de verontrustende trend. In het Antwerpse Ziekenhuis aan de Stroom (ZAS) is het aantal opnames van minderjarigen na een zelfdodingspoging gestegen van 440 in 2018 naar maar liefst 700 in 2023. "Het gaat in de overgrote meerderheid om ernstige pogingen," zegt kinder- en jeugdpsychiater Daniel Neves Ramos. "Wat ons nog het meest verontrust, is dat de leeftijd van deze kinderen steeds lager wordt en dat de methodes dodelijker worden. Tien jaar geleden had ik me niet kunnen inbeelden dat we op de spoedafdeling lagereschoolkinderen zouden behandelen na een suïcidepoging. Nu is dat een realiteit."
Ook het AZ Delta in Roeselare merkt een duidelijke stijging. Kinderpsychiater Ségolène Vandeputte moet wekelijks naar de spoedafdeling voor de auto-intoxicatie van een minderjarige. "De crisiswerking kraakt in haar voegen," zegt ze. “Jongeren krijgen niet tijdig de hulp die ze nodig hebben en belanden uiteindelijk in een acute crisis.”
Mentale overbelasting en sociale media als katalysator
De reden achter deze stijging is complex, maar experts wijzen op een aantal verontrustende factoren. Jongeren staan onder een constante druk van sociale media, moeten voldoen aan onrealistische schoonheidsidealen en krijgen een stortvloed aan apocalyptische berichten over klimaatverandering, oorlog en economische onzekerheid over zich heen. "Hun brein is gewoonweg niet voldoende ontwikkeld om al deze prikkels te verwerken," aldus Vandeputte. “De coronacrisis heeft daar nog een stevige schep bovenop gedaan.”
Spoedafdelingen als laatste toevlucht
Het probleem is niet alleen dat jongeren suïcidale gedachten hebben, maar dat er simpelweg geen opvangnet is om hen te helpen voor ze op de rand van de afgrond staan. Door de ellenlange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg, belanden deze jongeren uiteindelijk op de spoeddienst, die daar niet op voorzien is. Zonder opvolging is de kans groot dat ze opnieuw in een crisis belanden. Het is dweilen met de kraan open.
Het probleem is zo schrijnend dat kinderpsychiaters zich afvragen of de doelstelling om het aantal zelfdodingen tegen 2030 met 10 procent te verminderen nog haalbaar is.
Ondertussen worden de officiële cijfers van het Vlaams Expertisecentrum voor Suïcidepreventie in twijfel getrokken. Volgens directeur Gwendolyn Portzky vormen de ziekenhuiscijfers een onderschatting, omdat niet alle jongeren worden geregistreerd of doorverwezen naar algemene ziekenhuizen.
Dringende oproep tot actie
Experts zijn het erover eens dat de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg drastisch moeten worden verkort. En er moet meer laagdrempelige ondersteuning komen voor jongeren in crisis. "We moeten ervoor zorgen dat deze jongeren hulp krijgen vóór ze op de spoed belanden," zegt Vandeputte. "Zolang dat niet gebeurt, blijft de spoeddienst het enige vangnet. Maar dat vangnet is aan het scheuren."
Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 of op de website www.zelfmoord1813.be.
(Foto: Shutterstock)
