Ben je strafbaar als je een auto-ongeluk veroorzaakt omdat je in slaap valt?
Er wordt veel geleuterd over de risico’s van alcohol achter het stuur, en terecht: drinken en rijden doe je niet. Maar wist je dat vermoeidheid net zo gevaarlijk, zo niet gevaarlijker kan zijn dan een glas te veel? Je hebt ongetwijfeld wel eens in die situatie gezeten: na een lange rit voel je de vermoeidheid toeslaan, maar je bent vastbesloten om toch nog even door te rijden. Ach, het lukt je wel. Wat kan misgaan? De werkelijkheid kan echter hard zijn: als je door vermoeidheid in slaap valt en een ongeluk veroorzaakt, kunnen de gevolgen veel ernstiger zijn dan je misschien verwacht. De vraag is dan: hoe strafbaar ben je als je een ongeluk veroorzaakt doordat je in slaap valt achter het stuur?
Een praktijkvoorbeeld
Een opmerkelijk geval dat enkele jaren geleden in het nieuws kwam, betrof een 50-jarige vrouw die na een lange rit in slaap viel. Ze belandde op de verkeerde weghelft en botste frontaal op een tegenligger, waarbij de andere bestuurder zwaargewond raakte. Aanvankelijk werd de vrouw bestraft voor gevaarlijk rijgedrag, een overtreding met relatief lichte straffen. Maar in hoger beroep oordeelde de rechtbank anders. De ernst van de situatie werd zwaarder ingeschat, en de vrouw werd veroordeeld voor het veroorzaken van ernstig letsel, een misdrijf. Het leverde haar een straf van 120 uur werkstraf en een voorwaardelijke rijontzegging van zes maanden.
Het verschil tussen overtreding en misdrijf
Het onderscheid tussen een overtreding en een misdrijf is cruciaal. “Een misdrijf is een veel zwaarder verwijt,” legt hoogleraar strafrecht Marc Groenhuijsen uit. “De consequenties zijn ook groter: bij een misdrijf kun je rekenen op zwaardere straffen, een strafblad en in veel gevallen een rijontzegging.”
Omstandigheden bepalen de straf
Of je daadwerkelijk schuldig bent aan een misdrijf hangt sterk af van de omstandigheden rondom het incident. Was je je bewust van je extreme vermoeidheid? Had je de hele nacht niet geslapen en reed je desondanks door? In dat geval weegt de rechter dat mee en kunnen de gevolgen voor jou als bestuurder ernstiger zijn. Als je echter onverwachts in slaap valt zonder duidelijke waarschuwingssignalen, is het moeilijker om je hiervoor verantwoordelijk te houden.
Hoe herken je vermoeidheid en wat te doen
Het is niet eenvoudig om zelf in te schatten wanneer je te moe bent om veilig te rijden. “Uit onderzoek blijkt dat mensen pas in een laat stadium doorhebben dat ze in slaap vallen tijdens het rijden,” zegt Marike Lancel, hoogleraar slaap aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Maar al voordat ze het merken, zijn er in de hersenen vaak tekenen dat ze af en toe kort wegvallen.”
Om te voorkomen dat je in slaap valt achter het stuur, zijn er enkele simpele maatregelen die je kunt nemen. Zet de verwarming wat lager, zing mee met de radio, of neem een korte pauze als je merkt dat de vermoeidheid toeslaat. Drink een kop koffie en doe een korte powernap van 20 tot 30 minuten. Na zo’n pauze ben je vaak weer fris genoeg om veilig verder te rijden.
Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen veiligheid
Het komt erop neer dat verantwoordelijkheid nemen voor je eigen alertheid achter het stuur van levensbelang is. Niet alleen voor jouw veiligheid, maar ook voor die van anderen op de weg. Sta je op het punt om te gaan rijden terwijl je moe bent? Denk dan goed na over de mogelijke gevolgen, want een moment van onoplettendheid kan grote juridische en persoonlijke gevolgen hebben.
De rol van domheid achter het stuur
En dan hebben we het nog niet gehad over domheid achter het stuur. Wij stellen ons wel eens de vraag of sommige automobilisten wel over voldoende IQ beschikken om een auto te besturen. Daar zijn er natuurlijk geen cijfers. Eeen IQ-test afleggen na een ongeval, behoort niet tot de taak van mijnheer de agent. Zou een IQ-slot misschien een ideetje zijn. Eerst een IQ-testje vooralleer je je auto kan starten?
