“Onderwijs door de overheid, niet door de kerk of de moskee.”
Ouders die niet genoeg Nederlands spreken straffen, scholen met gebrekkige onderwijskwaliteit onder curatele plaatsen. De N-VA oogst kritiek met die voorstellen, maar Conner Rousseau gaat nog een grote stap verder en wil “de vrijheid van onderwijs afschaffen”.
Rousseau gooit knuppel in het hoenderhok
“Welke wilde beleidsideeën heeft u, maar durft u niet te delen?”, vroeg een Instagram-volger aan Conner Rousseau (Vooruit). Zijn antwoord: “Vrijheid van onderwijs afschaffen. Dat staat alles in de weg en kost onnodig veel geld. Zeer inefficiënt. Ik ben voor onderwijs door de overheid, niet door de kerk of de moskee.” Hoewel Rousseau er met een knipoog aan toevoegt om het “tussen ons” te houden, plaatst hij de post toch op zijn sociale media. Goed wetende dat het daarmee de Wetstraat rondgaat én de knuppel in het hoenderhok van de Vlaamse formatie gooit.
De heilige graal van onderwijskoepels
De vrijheid van onderwijs is zowat de heilige graal van de onderwijskoepels en -vakbonden. En wordt ook stevig verdedigd door beoogd coalitiepartner CD&V, die nauwe banden onderhoudt met het katholiek onderwijs. De oekaze komt ook net op het moment dat de laatste onderhandelingsnota van de Vlaamse formatie is gelekt. Een nota waar die vrijheid van onderwijs net onder druk komt te staan, met forse ingrepen van de overheid in scholen en lessen. De tekst, opgesteld door uittredend onderwijsminister Ben Weyts (N-VA), duwt CD&V sowieso al in het defensief.
Inspectie sturen
De nota, die in ‘De Tijd’ verscheen, lijst onder meer verregaande voorstellen op om de slabakkende onderwijskwaliteit weer op te krikken. Als uit bepaalde indicatoren, waaronder de Vlaamse toetsen, blijkt dat de kwaliteit in een bepaalde school onvoldoende is, zal Vlaanderen optreden. Zeker als die leerlingen dan ook bij latere studies slechter blijken te presteren. Er is sprake van “scholen onder curatele te plaatsen”. In ieder geval wordt de onderwijsinspectie erop afgestuurd. Finaal kan de erkenning van een school zelfs worden ingetrokken.
“Wetenschappelijk volledig achterhaald”
Onderwijsexpert Dirk Van Damme is niet mals voor de richting die de tekst aanwijst. “De visie die in de nota zit over aansturing van scholen en leraren is wetenschappelijk volledig achterhaald”, schrijft hij op X. “Ik ken geen enkel land dat door verstaatsing de kwaliteit weer omhoog krijgt. Integendeel, hiermee hol je kwaliteit verder uit.”
Ouders moeten Nederlands spreken
Maar het ingrijpen stopt niet bij de scholen zelf. Ook ouders worden voor hun verantwoordelijkheid geplaatst. Ze kunnen een sanctie krijgen als ze zelf niet genoeg Nederlands kunnen. Wie zijn kinderen naar Nederlandstalige scholen stuurt, moet ook Nederlands spreken. En daar desnoods een kwalificatiebewijs van afleveren. Wie dat niet doet, kan een deel van de kinderbijslag, de schooltoeslag of sociale toeslag verliezen.
Kritiek op dirigisme
Dirk Van Damme, ooit de kabinetschef van oud-minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke (Vooruit), spreekt over ‘staatspedagogie’. “Landen zoals Frankrijk, Spanje en Italië, waar het onderwijs ook heel sterk vanuit de overheid gestuurd wordt, scoren minder goed in PISA-onderzoeken. Die vaststelling zou een pleidooi moeten zijn tegen te sterk dirigisme, staatsonderwijs en staatscurriculum. De N-VA gaat net de andere richting uit dan wat nodig is.”
Middenveld en CD&V kritisch
Het middenveld is kritischer dan de partijen. “We zagen de voorbije jaren al dat er weinig vertrouwen werd gegeven aan scholen en aan leerkrachten”, zegt een onderwijsbron. “Dat vertrouwen neemt blijkbaar nog af.” Het is een sentiment waar CD&V erg gevoelig voor is. De partij plaatste zich in de vorige legislatuur op de lijn van het katholiek onderwijs, dat de eindtermen voor de tweede en derde graad middelbaar van minister Ben Weyts (N-VA) met succes aanvocht bij het Grondwettelijk Hof.
Spanning binnen de coalitie
Ook nu is bij de christendemocraten te horen dat de tekst te ver gaat. “Hij is doordrenkt van staatspedagogie en bedoeld om het middenveld onderuit te halen.” De partij vindt dat er zich een duidelijke alliantie aftekent tussen N-VA en Vooruit, ook op andere beleidsthema’s. “Twee partijen die staan voor een verregaand ingrijpen van de overheid in alle sectoren en alle aspecten van het leven.”
Gratis maaltijden: discussiepunt
Voor een ander onderwijsvoorstel is CD&V niet echt gewonnen. In de kantlijn van de onderwijsnota zou ook nog het voorstel van Vooruit zijn opgenomen om kinderen een gratis warme maaltijd te geven. “Daar moet wel nog een compromis gevonden worden. Bijvoorbeeld via een tussenkomst van de OCMW’s of andere instellingen”, zegt een onderhandelaar. “Dat is tenslotte hun job. Leraren en scholen moeten niet alle maatschappelijke taken opnemen.”
Meer controle, meer verzet
De richting van de onderwijsvoorstellen is duidelijk. Zowel om de dalende curves qua kwaliteit te counteren als om sociale correcties op school door te voeren. De overheid zal meer meekijken, meer controleren, meer toetsen, meer ingrijpen. Tenminste als het van N-VA en Vooruit afhangt. “Verder doen zoals nu is gewoon geen optie”, klinkt het langs die kant van de onderhandelingstafel. Al zal dat voor heel wat verzet en groeipijnen zorgen, niet in het minst bij de onderwijssector zelf. Maar ook bij CD&V.
