Hoeveel pijn doet dat in onze portemonnee?
Het Oekraïense ministerie van Energie kwam op 1 januari aanzetten met deze historische woorden: “In het belang van onze nationale veiligheid is de export van Russisch gas over ons grondgebied om 7 uur stopgezet. Dit is een historische gebeurtenis.” De prijs van aardgas is ondertussen al gestegen tot 50 euro per megawattuur, het hoogste niveau sinds oktober 2023. Maar wat betekent dit voor jij en ik, de consument? Komt er een nieuwe energiecrisis aan, of blijft het bij een tijdelijke piek?
Gas door Oekraïne: verleden tijd
Het nieuws hing al maandenlang in de lucht, maar sinds Nieuwjaarsdag is het officieel: er stroomt geen Russisch gas meer door de Oekraïense pijpleidingen naar Europa. Oekraïne weigerde namelijk het transitcontract te verlengen. En dat laat zich lezen als een economische oorlogsverklaring aan Moskou. “We willen niets ondertekenen dat Rusland financieel bevoordeelt,” verklaarde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky vorige week.
Poetin gaf Oekraïne meteen de schuld. Het Russische aardgasbedrijf, Gazprom, deed er in een persbericht nog een schepje bovenop: “Door de weigering van Oekraïne kon Gazprom niet anders dan de gaskraan sluiten.”
Stoere politieke taal, die op de Europese gasmarkt meteen voelbaar is. Europa mag de afgelopen jaren dan wel fors minder afhankelijk zijn geworden van Russisch gas – van 45 procent in 2021 naar amper 5 procent vandaag – de volledige stopzetting veroorzaakt toch zenuwachtigheid op de markt.
Van Rusland naar Qatar: een onstabiele energiemarkt
Volgens energie-expert Joannes Laveyne van UGent zit de spanning op de markt vooral in de combinatie van factoren. “Het koude weer, donkere dagen met weinig wind – een zogeheten dunkelflaute – en slinkende Europese gasvoorraden zorgen voor een perfecte storm.” Op dit moment heeft Europa nog driekwart van zijn gasreserves, maar die dalen sneller dan verwacht.
Bovendien vond barones von der Leyen het nodig om Qatar af te dreigen met controles op mensenrechten, waardoor de schurkenstaat dreigt om ook hun gaskraan dicht te draaien. Qatar is een belangrijke leverancier van vloeibaar aardgas (LNG) en speelt sindsdien hardball: het wil druk uitoefenen op Europese landen om boetes wegens mensenrechtenschendingen en klimaatbeleid in te trekken. De gasmarkt is heel gevoelig voor geopolitieke spanningen en wordt daardoor allesbehalve stabiel.
Zullen we dat voelen in onze factuur?
De gasprijs is al met enkele euro’s gestegen is en bedraagt nu zo’n 50 euro per megawattuur. Toch blijft expert Laveyne relatief geruststellend. “Dit soort kortetermijnschommelingen is normaal in tijden van onzekerheid,” zegt hij in ‘Het Nieuwsblad’ . “Technisch gezien is er op dit moment geen risico op tekorten. De markt reageert vooral uit nervositeit, maar er zouden genoeg reserves zijn om de winter door te komen.”
Voor de consument betekent dit dat vooral wie een variabel energiecontract heeft, de prijsstijging zou kunnen voelen. De Vlaamse energieregulator VREG bevestigt dat: “Als de prijzen niet drastisch verder stijgen, zou de gemiddelde gebruiker een meerkost van enkele honderden euro's kunnen verwachten,” aldus woordvoerder Barbara Janssens.
De prijzen van 200 tot 300 euro per megawattuur, zoals we zagen tijdens de energiecrisis, zouden dus niet aan de orde. Als februari en maart relatief mild zijn, zouden de prijzen zelfs kunnen terugvallen naar ongeveer 30 euro per megawattuur. Je leest het: er wordt verontrustend veel in de voorwaardelijke wijs gesproken
De geopolitieke tol van energieafhankelijkheid
Het dichtdraaien van de Russische gaskraan is een duidelijk signaal: Europa moet zoveel mogelijk energieonafhankelijk worden. De voorbije jaren is er wel al een en ander gekanteld: er is de verhoogde import van LNG en er zijn de investeringen in hernieuwbare energiebronnen. Dat betekent niet dat we uit de gevarenzone zijn. Speculanten zijn - en blijven - overgevoelig voor oorlog en geopolitieke pesterijen.
Energie-experts pleiten daarom voor structurele veranderingen. “Europa moet sneller schakelen richting duurzame energieoplossingen en efficiëntere opslagtechnologie,” zegt Laveyne. “Dit soort crisissen zijn niet nieuw, en zolang we afhankelijk blijven van externe leveranciers, blijft de consument de prijs betalen.”
Kortetermijnpijn, langetermijnkansen?
Een nieuwe energiecrisis zoals in 2022, zou er niet komen. Als we de experten geloven, dan mogen we enkel wat ‘ongemak’ verwachten en moeten we de situatie als een waarschuwing beschouwen. Wie een vast energiecontract heeft, hoeft zich weinig zorgen te maken. Voor wie variabel betaalt, kan de winter net iets duurder – maar betaalbaar – uitvallen. De hoop is dat milde temperaturen – de opwarming van de aarde? – en slimme marktinterventies ons door deze turbulente maanden loodsen.
(Foto: Shutterstock)
