De race om de macht: hoe gebeurt de zetelverdeling, wie wordt schepen en burgemeester en waarom.
De verkiezingen zijn voorbij, het echte werk kan beginnen. Wie krijgt de macht, hoe wordt de gemeenteraad samengesteld en wie mag uiteindelijk de burgemeestersjerp omgorden? Laten we de politieke poppenkast die volgt na de verkiezingsdag even ontleden.
De race om de macht begint meteen
De eerste stappen meteen na de verkiezingen gezet. De lijst die als grootste uit de bus komt, krijgt het initiatiefrecht om een coalitie te vormen. Dit betekent dat degene met de meeste voorkeurstemmen binnen die lijst op zoek gaat naar partners om een werkbare meerderheid te creëren. Met de nieuwe regels is dit belangrijker dan ooit, want de strijd om de macht wordt op gemeentelijk niveau vaak net zo hard gespeeld als op Vlaams of federaal niveau.
En als het een kartellijst betreft, gaat de leiding naar de persoon met de meeste stemmen binnen de grootste fractie van die lijst. Dit zorgt er niet alleen voor dat het spel snel gespeeld wordt, maar vergroot ook de kans op een absolute meerderheid. Vooral in kleinere gemeenten zien we hierdoor regelmatig dat één partij direct de touwtjes stevig in handen krijgt.
Onderhandelingen: wie krijgt welke post?
De coalitiegesprekken draaien in de eerste plaats om de verdeling van de schepenposten. Wie wordt verantwoordelijk voor financiën, wie voor mobiliteit? Daarna volgt de onderhandeling over de inhoud van het beleid. Hoewel sommige gemeentes diepgaande beleidsakkoorden sluiten, blijven andere op de oppervlakte drijven. Tijd om te onderhandelen is er in principe twee weken, maar vaak is men er al sneller uit. In gemeentes waar één partij een absolute meerderheid heeft, is de deal zelfs vaak binnen enkele dagen beklonken.
Hoe worden de gemeenteraad en het schepencollege samengesteld?
De gemeenteraad bestaat uit gemeenteraadsleden en die worden rechtstreeks verkozen op basis van het aantal stemmen dat ze gekregen hebben. Het aantal gemeenteraadsleden varieert naargelang het bevolkingscijfer van de gemeente. In Genk zijn er dat bijvoorbeeld 39, terwijl het er in Gent 53 zijn.
Wie schepen wordt en welke bevoegdheid die persoon krijgt, wordt dus binnen de meerderheid besproken. In tegenstelling tot gemeenteraadsleden worden schepenen niet rechtstreeks verkozen, maar is hun aanstelling afhankelijk van de onderhandelingen.
Wie wordt de burgemeester?
Nieuw bij deze verkiezingen is de regel dat de persoon met de meeste stemmen binnen de grootste partij automatisch burgemeester wordt. Vroeger werd hierover flink onderhandeld, maar dat is nu verleden tijd. Toch zijn er nog steeds voorakkoorden die in de wandelgangen gesloten worden, en die deze nieuwe regels niet altijd eenvoudig maken. Het valt te betwijfelen dat in het land van de achterpoortjes de oude strategieën volledig zullen verdwijnen.
Zetelverdeling: een ingewikkelde puzzel
Het stelsel-Imperiali zorgt voor de verdeling van de gemeenteraadszetels. Dit ingewikkelde systeem benadeelt kleinere partijen, omdat de grootste partijen sneller aan zetels komen, waardoor het voor kleine spelers lastig wordt om door te breken. Dit werkt in de praktijk bijna als een kiesdrempel, ook al is er officieel geen sprake van. Volgens dit systeem moet je geen 50 procent van de stemmen halen om toch de absolute meerderheid binnen te halen. Een kiesdrempel, zoals bij de Vlaamse of federale verkiezingen, heb je niet bij de gemeenteraadsverkiezingen. Wanneer start de nieuwe gemeenteraad?
De nieuwe gemeenteraad wordt geïnstalleerd tijdens een ceremonie op een van de eerste vijf werkdagen van december. Dan leggen de nieuwe leden de eed af, wordt er een voorzitter gekozen, en kunnen de nieuwe schepenen en de burgemeester officieel aan de slag.
(Foto: Bert Van Den Broucke/Photo News)
