Hoe ver kan hij gaan?
Bart De Wever, de schaker van de Wetstraat, is opnieuw in volle onderhandeling. De formateur heeft inmiddels de derde versie van zijn veelbesproken 'supernota' klaar en legt deze voor aan de onderhandelaars van de Arizonacoalitie. Het tactisch steekspel is duidelijk begonnen en de vraag rijst: hoe ver kan en wil De Wever eigenlijk gaan?
Een onwaarschijnlijke coalitie van tegenstrijdigheden
Het is geen verrassing dat De Wever zich in een politiek mijnenveld bevindt. De vijf partijen die betrokken zijn bij deze onderhandelingen – N-VA, CD&V, Vooruit, MR en Les Engagés – hebben de neuzen niet allemaal in dezelfde richting. Terwijl de N-VA en MR traditioneel rechts van het midden opereren, met een sterke focus op economische liberalisering en marktwerking, bevinden CD&V, Vooruit en Les Engagés zich dichter bij het politieke centrum of zelfs links ervan. De vraag is dus hoe De Wever al deze tegenstrijdige belangen onder één dak gaat verenigen, zonder daarbij zijn eigen principes of politieke achterban te verraden.
Wie ‘België’ zegt, zegt ‘compromis’
Het antwoord lijkt voor de hand te liggen: compromis, compromis en nog eens compromis.Doch, wanneer we naar de eerste twee versies van de supernota kijken, rijst de vraag of De Wever bereid is om echt water bij de wijn te doen, of dat hij slechts symbolische toegevingen wil doen om zijn coalitiepartners tevreden te stellen. De kritiek op de tweede versie van de nota was vernietigend. Het werd bestempeld als een 'Voka-pamflet', een tekst die vooral de belangen van de grote bedrijven dient. Een klap in het gezicht voor partijen als Vooruit en CD&V, die hun achterban moeten overtuigen dat er ook voor de gewone man of vrouw iets te winnen valt in deze onderhandelingen.
Schijnbewegingen of echte concessies?
Op het eerste gezicht bevat De Wevers supernota een aantal opvallende toegevingen aan de linkse flank: hogere minimumlonen, hervormingen in de effectentaks en zelfs een voorstel om de meerwaardebelasting in te voeren – een stokpaardje van (centrum-)links. Maar diezelfde maatregelen worden vervolgens uitgehold door een wirwar aan vrijstellingen en kortingen, waardoor de praktische impact gering blijft. Voor Vooruit en CD&V voelt het als een lege doos; een nota die veel belooft, maar weinig levert.
En dan is er natuurlijk de prijs die de linkse partijen moeten betalen voor deze schijnbare concessies. De N-VA en MR staan erop dat er ook ingrijpende hervormingen komen aan de arbeidsmarkt. Denk hierbij aan verdere flexibilisering, zoals het schrappen van beperkingen op flexijobs en nachtwerk. Voeg daarbij een hele reeks maatregelen die de sociale zekerheid verder uitkleden – zoals beperkingen op uitkeringen en leeflonen – en het is duidelijk dat de kloof tussen de partijen alleen maar groter wordt.
Vooruit en CD&V zitten gevangen in een politiek dilemma. Aan de ene kant kunnen ze zich niet veroorloven om te ver af te wijken van hun kernwaarden, zeker niet in de aanloop naar de volgende verkiezingen. Aan de andere kant weten ze dat De Wever het tactisch voordeel heeft. Hij weet dat, wanneer push comes to shove, de linkse partijen niet zomaar van tafel zullen lopen, omdat dat betekent dat ze het risico lopen buitenspel te worden gezet door een regering die hun belangen volledig negeert.
De Wever speelt hoog spel
En dat is precies waar De Wever op speculeert. Zijn tactiek is er één van uitputting en positionering. Hij weet dat de onderhandelingen vroeg of laat op een punt komen waar het compromis onvermijdelijk is. Daarom blijft hij vasthouden aan zijn agenda en doet hij slechts minieme aanpassingen aan zijn supernota's. Het risico is echter dat hij zijn coalitiepartners te ver drijft, waardoor de onderhandelingstafel plots leeg zou kunnen zijn.
Politieke macht
Het politieke spel van De Wever draait niet enkel om het binnenhalen van de nodige hervormingen, maar ook om het cementeren van zijn eigen politieke macht. Elke onderhandeling is een zet op het schaakbord van de federale politiek, en elke toegeving die hij doet, moet strategisch voordelig zijn. Het is niet alleen de vraag hoeveel water hij bij de wijn wil doen, maar ook hoe hij het glas presenteert aan zijn coalitiepartners zonder dat het lijkt alsof hij zelf het hoofdgerecht heeft opgegeven.
De paleissprint en de begrotingsrace
De klok tikt ondertussen door. Maandag moet De Wever opnieuw verslag uitbrengen aan het Paleis, en hoewel het vrijwel zeker is dat hij meer tijd krijgt, blijft de vraag hoe lang hij dit strategische pokerspel kan volhouden zonder zichzelf in de voet te schieten. De begrotingsgaten zijn gigantisch – 28 miljard euro om precies te zijn – en hoe Arizona dat bedrag bij elkaar gaat schrapen, is nog een mysterie. Wat wel duidelijk is, is dat deze onderhandelingen meer gaan worden dan een strijd over cijfers. Het gaat hier om de toekomst van het Belgische sociaal-economische model.
