Waarom de stakingen vandaag massaal uitbreken.
Vandaag staat België stil. Scholen sluiten de deuren, treinen blijven in het station, en duizenden werknemers leggen het werk neer. Het is een dag om in potlood te schrijven. De omstreden pensioenhervormingsplannen van formateur Bart De Wever en zijn potentiële Arizona-coalitie zijn kop van jut. Wat is er aan de hand? En waarom zorgen deze plannen voor zoveel beroering, vooral onder ambtenaren en leerkrachten?
Een kolossale besparing op pensioenen
Met 65 miljard euro aan uitgaven voor 2,6 miljoen gepensioneerden in 2023, vormt het Belgische pensioenstelsel een van de grootste uitgavenposten van de overheid. Dat maakt het ook een geliefd doelwit voor besparingen. De onderhandelaars van de Arizona-coalitie – waaronder N-VA, MR, Les Engagés, CD&V en Vooruit – mikken op een besparing van maar liefst 3 miljard euro. Een ambitieus plan, maar eentje dat zware consequenties heeft voor bepaalde beroepsgroepen.
De voorgestelde hervormingen - hoewel nog niet in steen gebeiteld - zorgen nu al voor grote onrust, met name in de publieke sector. Leerkrachten, treinbestuurders en andere ambtenaren vrezen de impact op hun pensioenrechten, en terecht: de veranderingen raken aan de fundamenten van hun loopbanen.
Langer werken voor hetzelfde – of minder
Eén van de meest omstreden onderdelen van de hervorming is de verhoging van de pensioenleeftijd. Ambtenaren zoals leerkrachten en treinbestuurders, die momenteel na respectievelijk 42 en 36 dienstjaren met pensioen kunnen, zullen volgens het plan pas na 45 gewerkte jaren kunnen stoppen. Dat betekent dat velen van hen drie tot negen jaar langer zullen moeten werken.
De vakbonden spreken van een aanval op de specifieke arbeidsomstandigheden van deze beroepen, die vaak fysiek of mentaal zwaar zijn. “Leerkrachten met een burn-out, machinisten met gezondheidsklachten – hoe houdt men daar rekening mee in dit plan?” klinkt het bij een vakbondsvertegenwoordiger.
Maar daar stopt het niet. De hervorming voorziet ook een nieuwe manier om het pensioenbedrag te berekenen. Waar ambtenaren vandaag hun pensioen berekend zien op basis van hun laatste tien - en vaak best betaalde loopbaanjaren - zal dat in de toekomst gebeuren op de volledige loopbaan, net zoals in de privésector. Voor leerkrachten en andere ambtenaren, van wie de lonen sterk anciënniteitgebonden zijn, betekent dat een aderlating om ‘u’ tegen te zeggen.
Een druppelende hervorming tot 2050
Om de impact van de veranderingen te verzachten, voorziet de Arizona-coalitie - naar eigen zeggen - een extreem lange overgangsperiode. Pas in 2050 zouden de nieuwe regels volledig van kracht zijn. Dat betekent dat gepensioneerden die de komende jaren met pensioen gaan, nauwelijks iets zullen merken van de hervorming. Wie daarentegen vandaag midden in zijn carrière zit, kijkt wel aan tegen een stevig verlies. “Een loonsverhoging aan het einde van je carrière zal amper nog doorwegen in je pensioen. Het systeem wordt minder interessant voor wie nu nog volop aan het opbouwen is,” aldus pensioenspecialisten.
Bovendien dreigen ook nog eens andere voordelen, zoals de indexering en het systeem van perequatie – waarbij ambtenarenpensioenen meestijgen met lonen in de sector – te verdwijnen. Deze aanpassingen zouden de koopkracht van ambtenaren drastisch ondermijnen, zeker op lange termijn.
Geen aanvullend pensioen als vangnet
Zout in de wonde van de ambtenaren, is het ontbreken van een tweede pensioenpijler. In de privésector kunnen werknemers via aanvullende pensioenspaarplannen fiscaal voordelig een extra buffer opbouwen voor hun oude dag. Ambtenaren hebben geen toegang tot dergelijke systemen. “Als je pensioenen gelijk wilt trekken, moet je ook daar rekening mee houden,” waarschuwen experts. Maar dat zou de overheid extra geld kosten, en daar lijkt geen ruimte voor in de huidige plannen.
De gelijkgestelde periodes onder vuur
De hervormingen raken niet alleen ambtenaren, maar ook werknemers in de privésector. Zo zou de minimale loopbaan om recht te hebben op het minimumpensioen verlengd worden van 30 naar 35 jaar. Maar dat is niet alles: enkel écht gewerkte periodes zullen nog meetellen. Tijd doorgebracht in werkloosheid, invaliditeit of in een landingsbaan zal niet langer bijdragen aan de pensioenopbouw.
Hierdoor komen vooral vrouwen in de problemen. Nog altijd maken veel vrouwen gebruik van verlofregelingen om te zorgen voor kinderen of familieleden. Hoewel periodes van zorg nog wel deels meetellen, zullen ze op het einde van de rit een lager pensioen opleveren. Vakbonden waarschuwen dat dit vrouwen onevenredig zwaar zal treffen, ondanks de schijnbare neutraliteit van de nieuwe regels.
Onrust groeit, stakingen escaleren
De impact van deze pensioenhervorming is zo groot dat het protest al weken groeit. Vandaag bereikt dat een eerste hoogtepunt: één op de drie scholen blijft gesloten, en het openbaar vervoer wordt zwaar verstoord. De staking is een duidelijk signaal dat de voorgestelde besparingen niet zonder slag of stoot doorgeduwd zullen worden. benieuwd of de onderhandelaars na zeven maanden gelanterfanter nog in staat zijn om te luisteren.
