Christoph Heusgen, voorzitter van de Veiligheidsconferentie pinkt een traantje weg in zijn afsluitende speech.
Het had een diplomatiek orgelpunt moeten zijn daar in München. Een laatste persconferentie waarin de wereldleiders elkaar nog even beleefd de hand schudden, zich op de borst klopten over “sterke partnerschappen” en “gemeenschappelijke waarden.” Maar Christoph Heusgen, voorzitter van de Veiligheidsconferentie, kon zijn tranen niet bedwingen. Hij serveerde de wereld een slotrede hield vol emoties. De conferentie die ooit symbool stond voor trans-Atlantische eensgezindheid, eindigde in onzekerheid en verdriet.
Vance slaat de deur dicht
Een paar rake zinnen van de nieuwe Amerikaanse vicepresident J.D. Vance waren de oorzaak van alle ellende. De populistische outsider die mee het Witte veroverde, gooide in MĂĽnchen de knuppel in het diplomatieke hoenderhok.
“De grootste bedreiging voor Europa komt niet van buitenaf, maar van binnenuit,” klonk het. Vervolgens haalde hij hard uit naar “censuur” en “massamigratie” in Europese landen. Subtiel als een stormram maakte hij duidelijk dat de relatie tussen de VS en Europa zoals we die kennen, op losse schroeven staat.
Het was een koude douche voor de aanwezige Europese leiders. Jarenlang had Europa gerekend op de Amerikanen als trouwe bondgenoten, als onwrikbare steunpilaren van de westerse orde. Maar met Vance klonk plots een ander geluid: de Amerikaanse prioriteiten zijn veranderd. Europa moet zichzelf maar redden.
Heusgens emotionele uitbarsting
Heusgen probeerde als doorgewinterd diplomaat met een cv om u tegen te zeggen de brokken te lijmen. Hij dankte de Europese leiders die zich uitspraken voor de trans-Atlantische samenwerking en roemde de waarden die ze deelden.
Maar toen hij de naam noemde van de enige die volgens hem écht pal achter die waarden stond – de Oekraïense president Zelensky – brak hij.
Hij slikte, hapte naar adem en verliet het spreekgestoelte. “Nu heb ik het even moeilijk,” mompelde hij, waarna hij de conferentie abrupt beëindigde. Het beeld van een geëmotioneerde topdiplomaat ging de wereld rond. Het was meer dan alleen verdriet; het was een teken dat de breuklijn tussen de VS en Europa dieper is dan velen dachten.
Trans-Atlantische scheuren
Vance’s uithaal in München past in een groter plaatje. De VS is onder de nieuwe regering niet langer de onvoorwaardelijke beschermer van Europa die het ooit was. De toon is harder, zakelijker. Minder emotie, meer eigenbelang.
Het tijdperk van de Amerikaanse hand boven het hoofd van Europa is voorbij.Wie zich daar nog niet van bewust was, hoefde maar naar Heusgen te kijken. Een diplomaat die de realiteit in volle hevigheid besefte, live op camera.
Hoe lang blijft Europa hopen op oude allianties? En hoe snel zal het beseffen dat het op eigen benen moet staan?
