Goed nieuws, of heeft het een omgekeerd effect?
Na heel wat gekibbel tussen de lidstaten heeft het Europees Parlement een nieuwe wind in het asiel- en migratiebeleid laten waaien. Maar wat houdt dat nieuwe Europese migratiepact nu eigenlijk in?
Het migratiepact is er eindelijk na jaren van geruzie tussen de lidstaten. Vooral de knelpunten tussen de bestemmingslanden zoals Nederland, België en Duitsland, de aankomstlanden als Italië en Griekenland, en de Oost-Europese landen waar maar weinig migranten naartoe gaan, zaten een grote hervorming in de weg.
Wat zit er in het Europese migratiepact?
Het nieuwe migratiesysteem komt in vijf wetgevende pakketten. De focus ligt vooral op strengere grensbewaking, snellere screening van migranten aan de buitengrenzen en een eerlijkere verdeling van asielzoekers over de EU-lidstaten.
Bij aankomst worden migranten gecheckt op identiteit en veiligheidsrisico's. Lidstaten kunnen deze gegevens checken in de Europese databank Eurodac. Na deze controle volgt er een normale of versnelde asielprocedure, of een uitwijzing.
De Europese Unie introduceert ook een nieuwe 'grensprocedure' voor asielzoekers uit landen zoals Marokko, Tunesië en Bangladesh, die statistisch gezien minder dan 20 procent kans maken op erkenning. Tijdens deze grensprocedure verblijven de migranten in centra aan de buitengrenzen van Europa. In de eerste fase moeten deze centra minstens 30.000 mensen kunnen opvangen, en op termijn zelfs 120.000.
Het doel?
Binnen zes maanden duidelijkheid geven aan asielzoekers zonder veel kans op asiel, én voorkomen dat ze na aankomst verder reizen en in de illegaliteit verdwijnen. Wie geen kans maakt, moet sneller terug.
Een eerlijker spreiding van asielzoekers over de EU zou in België in 2023 geleid kunnen hebben tot slechts 11.400 asielaanvragen, een derde van het werkelijke aantal.
Spreiden en verdelen
Er komen ook nieuwe regels om asielzoekers eerlijker over Europa te verdelen. Nu is het verschil tussen de lidstaten groot. Aankomstlanden als Cyprus, Spanje en Griekenland, en ook bestemmingslanden als Duitsland en Oostenrijk vangen meer dan gemiddeld asielzoekers op. Aan de andere kant registreren landen als Denemarken en Portugal bijna geen nieuwe asielzoekers. In de toekomst moeten asielzoekers gelijkmatiger over de EU worden verspreid. Landen die geen asielzoekers willen opvangen, betalen daarvoor 20.000 euro per asielzoeker.
De effecten voor België?
Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) heeft er haar missie van gemaakt om deze Europese hervorming erdoor te krijgen. Ze heeft hoge verwachtingen van het pact. Het nieuwe solidariteitsmechanisme zou de druk op het asielbeleid moeten verminderen. Volgens haar zou het eerlijke aandeel asielzoekers voor België in 2023 11.400 zijn geweest, ongeveer een derde van het werkelijke aantal asielaanvragen.
Maar er is een ‘maar’?
Deze berekening is theoretisch en waarschijnlijk niet helemaal accuraat. Het effect van het migratiepact hangt vooral af van het succes van het terugkeerbeleid, een blijvend zwak punt. Europa wilde ook een hervorming van de terugkeerrichtlijn,
Ook het solidariteitsmechanisme krijgt kritiek; lidstaten kunnen hun opvangverplichting gewoon afkopen. In diverse EU-landen overwegen politici al om deze verplichting af te kopen, waaronder de N-VA in België. Dat roept de vraag op hoeveel waarde dit solidariteitsmechanisme dan eigenlijk nog heeft.
Er is bezorgdheid dat het pact juist leidt tot een toename van mensensmokkel, gevaarlijkere migratieroutes en meer illegaliteit. De ngo's pleiten voor meer legale wegen, zoals gezinshereniging, humanitaire visa en mogelijkheden voor werk- en studievisa.
