De overheid gooit belastinggeld over de balk zonder zich af te vragen of het effectief iets oplevert.
Terwijl onze moedige politici zeven maanden lang op zoek gaan naar een manier om een federale regering te vormen en elke eurocent uit zieken, bejaarden en werklozen te persen, gooit de (bestaande) federale overheid voor 66 miljard euro aan subsidies door ramen en deuren. En ze weten niet eens waar dat geld precies naartoe ging. Een recent rapport van de federale overheidsdienst BOSA schetst een ontluisterend beeld van chaos, gebrek aan controle en een totale afwezigheid van transparantie binnen het Belgische subsidiebeleid. De Kamer is met verstomming geslagen. En wij ook.
Een geldstroom zonder bestemming
De opdracht van aftredend premier Alexander De Croo was duidelijk: “Breng in kaart of onze subsidies efficiënt besteed worden.” Wat een poging tot transparantie moest zijn, draaide uit op een nationale blamage. De onderzoekers van BOSA botsten op een bureaucratische muur, opgetrokken met onduidelijke definities, gebrekkige communicatie en regelrechte desinteresse.
“Van sommige overheidsdiensten kregen we zelfs geen antwoord,” klonk het vernietigend. Uiteindelijk wisten de onderzoekers een bedrag van 66 miljard euro bijeen te puzzelen, verdeeld over subsidies aan instellingen zoals de NMBS, het leger, Unia, en zelfs de Koninklijke Sterrenwacht. Waarvoor dat geld precies gebruikt werd? Joost mag het weten.
Subsidie of dotatie? Niemand die het weet
Een van de grootste problemen is het ontbreken van een duidelijke juridische definitie van wat een ‘subsidie’ nu eigenlijk is. “Subsidie, dotatie, toelage... die termen worden kriskras door elkaar gebruikt, en er is zelfs verwarring tussen de Franse en Nederlandse vertalingen,” aldus de onderzoekers. Dat gebrek aan uniformiteit maakt een transparant overzicht onmogelijk. Vlaanderen en Brussel beschikken over een subsidieregister, maar op federaal niveau horen ze het in Keulen donderen.
Controles? Welke controles?
Het rapport legt ook bloot dat er nauwelijks controle plaatsvindt op hoe/waarvoor de subsidies worden gebruikt. Maar liefst 30 miljard euro – of driekwart van de onderzochte dossiers – werd zonder enige vorm van controle uitgekeerd. Er werd niet gecheckt of aan de voorwaarden werd voldaan, laat staan dat er achteraf werd nagegaan waaraan het geld besteed werd. Slechts 0,7 procent van de subsidies werd in 2023 teruggevorderd. “Een laag percentage dat niet wijst op efficiëntie, maar op totale laksheid,” concludeert het rapport.
“Een land zonder beleid”
Het is duidelijk dat België geen coherent subsidiebeleid heeft. Het geld vloeit rijkelijk, maar niemand weet of het daadwerkelijk bijdraagt aan de gestelde doelen. “Het ontbreken van controlemechanismen en een centrale databank is ongezien in moderne democratieën,” stelt het rapport. Ter vergelijking: in Nederland en Duitsland worden subsidies na een aantal jaar systematisch geëvalueerd. In België? Geen sprake van.
Oplossingen op papier
De onderzoekers pleiten voor dringende hervormingen: een juridische definitie van het begrip ‘subsidie’, een federaal subsidieregister en een centrale expertisedienst om alle subsidiestromen te monitoren. Voorlopig blijft het echter bij aanbevelingen. De bal ligt nu in het kamp van de volgende regering. Of er politieke wil is om deze puinhoop op te ruimen, is een andere vraag. Een andere vraag is wanneer we een volgende regering zullen hebben. Misschien even naar ‘Joost’ bellen?
(Foto: Shutterstock)
