Onderzoeksinstituut Nivel trok een studie terug naar de rol van vaccinatie in oversterfte. Dat is pijnlijk voor het vertrouwen in de wetenschap op een heel gevoelig dossier.
Trouw: “Tijdens de coronapandemie overleden meer mensen dan gebruikelijk, maar waaraan precies? En wat is de rol van de vaccinatie daarin? Die geladen vragen blijken een wespennest voor onderzoekers. Nivel, onderzoeksinstituut in de zorg, presenteerde een onderzoek dat belangrijke vragen moest beantwoorden, maar zit nu met de scherven.”
Het onderzoeksinstituut bracht op 2 september een rapport uit over de over- en ondersterfte, zeg maar de verschillen in overlijdensrisico tussen gevaccineerden en ongevaccineerden. Conclusie was dat gevaccineerde mensen een veel kleinere kans liepen te overlijden tijdens de pandemie. Ook de krant Trouw nam die conclusie over.
Het instituut kreeg vervolgens inhoudelijke kritiek, en erkende volgens de krant vorige week dat er fouten zijn gemaakt. Nivel wil het rapport aanpassen ‘op punten’, maar wil vooralsnog niet aangeven welke punten dat zijn. Het instituut wil eerst zo zorgvuldig mogelijk alle commentaren bekijken die zijn binnengekomen. Terwijl naar die correcties wordt gekeken, is het rapport van de website verwijderd. Dat betekent dat nu de hele inhoud, al dan niet tijdelijk, is ingetrokken.
Trouw: “Die gang van zaken voedt het wantrouwen dat vooral op sociale media en in blogs wordt geuit. Dat wantrouwen richt zich onder meer op de vraag of er nog veel meer mensen overleden als gevolg van vaccinatieschade dan tot nu toe bekend is gemaakt. Er zijn inderdaad gevallen bekend, ook in Nederland, van mensen die overleden aan de bijwerkingen van coronavaccinaties. Maar op populatieniveau werkten de vaccins beschermend, geven de resultaten van grote internationale studies keer op keer aan. Vaccins zouden vele overlijdens hebben voorkomen.”
Welke passages Nivel nu onder de loep neemt, is niet duidelijk. Maurice de Hond, criticaster van het coronabeleid, schrijft in ieder geval dat hij de onderzoekers op een aantal fouten heeft gewezen. Een daarvan draait om hoe mensen worden meegeteld, die niet wilden dat geregistreerd werd of ze wel of niet gevaccineerd waren. Zij zouden onterecht meetellen in de groep ongevaccineerden, terwijl ze toch gevaccineerd waren.
Er zullen mogelijk meer correcties doorgevoerd worden. Of die correcties de conclusies van het onderzoek aanzienlijk veranderen, moet blijken. Maar de schade aan het vertrouwen in de institutionele onderzoeken naar corona is al aangericht.
Wetenschappers worstelen met de oversterftevraag. Het is drie jaar geleden dat de Tweede Kamer van Nederland de regering vroeg om zo snel mogelijk onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek te doen naar de oversterfte in coronajaren. Meerdere onderzoeken werden uitgezet door onderzoeksfinancier in de zorg ZonMW, onder meer dit onderzoek door het Nivel.
Al snel bleek echter dat niet al die wetenschappers voor deze onderzoeken toegang kregen tot gegevens over vaccinaties en tests. Alleen het CBS en RIVM konden daarmee werken. De landsadvocaat moest eraan te pas komen om toegang voor andere onderzoekers te regelen. Deze kwestie droeg niet bij aan vertrouwen in oversterfte-onderzoeken.
Trouw nog: “De komende tijd zijn ook andere onderzoeksresultaten van ZonMW-studies te verwachten. Ook die zullen weer onder een vergrootglas liggen. Het ingewikkelde aan het onderzoeken van oversterfte is dat het definitieve antwoord er waarschijnlijk nooit komt. Het is duidelijk dat oversterfte werd veroorzaakt door een ingewikkeld samenspel van verschillende oorzaken. Het virus zelf, uitgestelde zorg, het daaropvolgende zorginfarct, de negatieve gevolgen van lockdowns, het speelt allemaal mee.”
En dan is er nog de aard van dit type onderzoeken, die met terugwerkende kracht overlijdensrisico’s moeten bepalen. Het blijft gaan om waarschijnlijkheden, en daar valt over te twisten. Het rigoureus blijven bevragen van de data kan uiteindelijk leiden tot consensus over hoe de puzzel gelegd gaat worden. Je zou kunnen stellen dat de gevonden en erkende fouten in de analyse door Nivel een stap vooruit zijn in dat rigoureuze bevragen. Maar consensus, die is voorlopig nog ver weg volgens de krant.
