De fundamenten voor een politieke crisis zijn gelegd.
De relatie politiek en ambtenarij gaat in een spreidstand. Beleidsmakers bedenken en ontwerpen hun plannen en beslissingen niet hun eentje. Zij bedienen zich daarvoor van ambtenaren die vaak al jaren op hetzelfde departement werken en veel meer kennis en ervaring hebben dat de verkozen politicus. Politici komen en gaan, ambtenaren blijven en bedienen de politiek kleur die hen wordt aangeboden. Daarvoor dienen zij – in het beste aller werelden – neutraal te zijn. ‘Neutraliteit vertalen ambtenaren in ‘geen verantwoordelijkheid nemen’, en 'geen eigen initiatieven nemen'. Nooit! Het is de minister, de burgemeester of de schepen die verantwoordelijk is, ook voor alle initiatieven en eventuele fouten van de ambtenaar.
In de PFOS-affaire komt dat systeem onder spanning te staan, met name met de figuur van Henny De Baets, de administrateur-generaal OVAM. Zij staat al zestien jaar aan het roer van OVAM en heeft verschillende beleidsmakers bediend. In 2017 besloot zij een infocampagne voor de bevolking omtrent de kankerverwekkende chemische stof PFOS niet te lanceren, ondanks de waarschuwingen van Lantis dat er hoge waarden waren gemeten. “Gebaseerd op de gegevens die vandaag voorhanden zijn, gaat er geen direct humaan risico van uit”, schreef topvrouw Henny De Baets toen in een brief aan Lantis.
“Ze vormt een gigantisch probleem”, zegt 'een regeringsbron' in ‘Het Laatste Nieuws’. “De geloofwaardigheid van OVAM is serieus aangetast.” Met ander woorden het ziet ernaar uit dat de politiek de hete patat doorschuift naar Baets.
Maar Baets kaatst de bal terug: “De terechte maatschappelijke zorg rond gezondheid en veiligheid leent zich kennelijk tot doorgedreven politieke verwikkelingen. Er worden ook persoonlijke aanvallen ingezet, waaronder op mij. Ik ben geen politica, wel ambtenaar met een onberispelijke loopbaan, ten dienste van de samenleving en de opeenvolgende ministers die ik al decennia dien”. Met andere woorden, ik voerde alleen maar uit en – sterker nog – zal dat blijven doen want: “Ik betreur zeer dat er vandaag geen serene dialoog mogelijk is en dat de ene valse verdachtmaking na de andere tendentieuze insinuatie wordt verspreid. Afhankelijk van wie er zijn of haar voordeel mee kan doen, wordt er dagelijks, partieel of gekleurd gelekt, niet om de burger te informeren, maar wel om op de kap van een ander te scoren. Ik doe hier niet aan mee, mijn inhoudelijke communicatie ging steeds naar mijn minister, zoals het hoort.”
Tot slot wil ze dit nog kwijt via haar advocaat: “Het is mijn taak om ervoor te zorgen dat tijdens het parlementair onderzoek de burger en de politieke overheden rechtstreeks van OVAM antwoorden op hun vragen verkrijgen, eerder dan via onvolledige, gestuurde, opportunistische of zelfs bewust onjuiste perslekken. Al wat ik weet en al wat mijn organisatie mij aanlevert, bezorg ik in alle transparantie en loyauteit aan minister Demir en aan de onderzoekscommissie van het Vlaams Parlement. Ik heb er verder alle vertrouwen in dat ik via minister Demir en niet via anonieme regeringsbronnen in de media over mijn functioneren zal vernemen.”
De fundamenten voor een politieke crisis zijn gelegd.
